Solapur forts सोलापूरचे किल्ले

 सोलापूर भ्रमंती 
दिनांक १४ आणि १५जून २०१९

ह्यावेळी सोलापूरचे भुईकोट करायचे ठरविले होते. जायायचा टिकिट काढून ठेवला होता पण शेवटच्या क्षणापर्यत जाऊ की नको विचार करत होतो, कारण पाऊस पडला तर किल्ले निठ पाहता येणार नाही आणि एसटीने वेळेत आणि कुठून सुरुवात करावी. पण सुरुवात केली आणि शेवटपर्यंत सगळ उत्तम झाले. मी आतापर्यंत एकट्याने केलेल्या योजने मधील आठवणीत राहील असा उत्तम अनुभव मला आला.

प्रवास कसा करावा याचे अंदाज आणि शेवटी कसा  करायचा ते ठरवलं

सुरवात कशी करावी म्हणून ट्रेकचा एका व्हाँटसअप ग्रुप वर तर काहींना खाजगीत विचारल. मग ऐकाने कुर्डुवाडी वरून शेवटी सोलापूरला जायायचं सल्ला दिला. माझा हि मनात हाच विचार होता. सोलापूर वरून मुंबईला येण्यासाठी भरपूर गाड्या भेटतील म्हणून मग मी तसच ठरवलं.

ठरलं तर पाहिल्या दिवशी कुर्डुवाडीला उतरून पहिला करमाळा किल्ला, कमलाभवानी मंदिर नंतर परांडा किल्ला. रात्री सोलापूरला पोहचून दुसऱ्या दिवशी सोलापूर भुईकोट, मंगळवेढा,माचणूर आणि धोत्रीची गडी पण वेळे अभावी माझी धोत्रीची गडी राहिली.

मी इथे फक्त करमाळा, मंगळवेढा आणि मचणूर किल्ल्याची थोडी माहिती दिली आहे. बाकी किल्ल्याच विश्लेषण नाही दिला. मी एसटीने कसा प्रवास केला आणि कसा पोहचलो त्या बद्दल जास्त लिहला आहे. किल्ल्याबद्दलची माहिती मी स्वतः ट्रेकक्षितीज वरून वाचून गेलो, अतिशय सुंदर किल्ल्याची माहिती  देतात. त्यामुळे त्यांच्या साईट वर नक्की जाऊन पहा.

मुंबई ते कुर्डुवाडी, कुर्डुवाडी ते करमाळा प्रवास

मुंबई CSMT वरून रात्री ११.४५ ची चेन्नई मेलची सोलापूर पर्यंतची तिकीट काढली होती. शुक्रवारी रात्री कामावरून लवकर सुटल्यामुळे मी दादर वरून ट्रेन पकडली. ट्रेन कुर्डुवाडीला ७ चा ऐवजी ८ ला पोहचली. तसाच मी चालत १० ते १५ मिनटात कुर्डुवाडी एसटी आगारात पोहोचलो. तिथे ८.४५ची सोलापूर- नाशिक एसटी लागली होती. माझा कडे १५ मिनिट होते तोपर्यंत मी तिथेच नाश्ता करून घेतला.

कुर्डुवाडी ते करमाळा अंतर ४७ किमी आहे. एसटी ने मला सव्वा तास लागला. बरोबर दहा वाजता करमाळा स्थानकात पोहचलो.

(जेऊर वरून हि करमाळा  जाण्यासाठी तास ते दोन तासात एसटी आहे. त्याने हि जाऊ शकतात. माझा पहिला विचार जेऊरला उतरून एसटी ने करमाळ्याला जायायचा होता, कारण जेऊर ते करमाळा अंतर २१ किमी आहे. त्यामुळे मी लवकर पोहचलो असतो. पण मला गाड्याची माहिती नसल्यामुळे मी कुर्डुवाडी वरून जायचं ठरवलं. पण मी खाली करमाळा एसटी आगार मधील वेळापत्रकचा फोटो ठेवला. आहे त्यावरून तुम्हाला जेऊर ते करमाळा गाड्यांच वेळापत्रक कळेल.)

करमाळा किल्ला

एसटी आगारातून चालत ५ मिनिटावर किल्ला आहे. खरं बघितला तर पूर्ण गाव किल्ल्याचा तटबंदीच्या आत, बाहेर बसला आहे. त्यामुळे आपल्याला सगळे अवशेष शोधायला लागतात. किल्ल्याची तटबंदी आणि काही बुरुज ढासळायला लागले आहेत. ट्रेकक्षितीजच्या (trekshitiz) वेबसाईट वर दिल्याप्रमाणे मी मारुतीच मंदिर असलेल्या दरवाजा जवळ प्रथम गेलो. हाच मुख्य दरवाजा वाटतो. त्यातून आत गेल्यावर समोर मारुतीच मंदिर लागत आणि डावीकडे मंदिराच्या दरवाजा समोर अजून एक दरवाजा लागतो. मंदिराच्या आत अजून एक प्राचीन मूर्ती दिसते आणि बाहेर काही विरगळी आणि सतीशिळा दिसतात. तसेच मंदिराच्या समोर किंवा आतील किल्ल्याचा दरवाजाच्या तटबंदीला लागून, अजून एक छोट प्राचीन मंदिर आहे. आणि त्याचा बाजूला एक शंकराचा मंदिर आहे. त्या मंदिरात हि काही तुटलेल्या विरगळ आणि मूर्ती आहेत. मंदिरच्या गाभाऱ्यातील दगडी खांबावरून प्राचीन आहे असे कळते.

मंदिर बघून पुन्हा मुख्य दरवाजाच्या बाहेर येऊन डावीकडे किल्ल्याच्या तटबंदीला लागून पुष्कर्णी (पायऱ्यांची  विहीर) लागते. ती बघून मी पाठी फिरून पुन्हा मुख्य दरवाजाने आत जाऊन. पुन्हा आतील दुसरा दरवाजा लागतो तिथून आत गेलो. ह्या दरवाजाच्या बुरुजावर चढता येते. त्यासाठी उजव्या बाजूला असलेल्या मस्जिदच्या बाजूने बुरुजावर जाता येते. बुरुजावरून किल्ल्यातील थोडं गाव दिसते. पुन्हा खाली दरवाजा जवळ आल्यावर बाजूला असलेला महाल दिसतो. त्याचा विहिरीत आता पूर्ण कचरा टाकलेला आहे. हा महाल बघून पुन्हा दरवाजा जवळ आलो. तिथून एक रस्ता सरळ बुरुजाचा बाजूने जातो तर एक रस्ता उजवीकडे कडे जातो. उजवीकडील रस्त्याने गेलो असता आपण जुन्या कोर्ट जवळ पोहचतो. हा कोर्ट पहिला वाडा होता. तिथे आत एक विहीर आहे. अजून थोडं पुढे गेलो असता आपल्याला त्याचा दुसरा दरवाजा दिसतो.  हा लाखडी दरवाजा कायमचा बंद केलेला दिसतो.

कोर्ट / वाडा बघून बाहेर आल्यावर पुन्हा पाठी न जाता पुढे गेलो असता. आपण गावातील गल्लीतून जाताना आपल्याला तटबंदी लागते. त्या तटबंदीला पुढे एक लहान दरवाजा लागतो. ह्या दरवाजातुन बाहेर गेलो असता आपल्याला बाहेरून तटबंदीचे बुरुज आणि खंदकचा खड्डा दिसतो. पुढे रस्ता न दिसल्यामुळे मी पुन्हा दरवाजने आत येऊन गल्लीतून पुढे चालत राहिलो. आणि विचारत विचारत बुरुजाचा बाजूने किल्ल्याचा बाहेर आलो. मुख्य रस्त्याला आल्यावर जर पुन्हा डावीकडे वळून रस्त्याने बुरुजाचा बाजूने गेलो असता, पुन्हा एक रस्ता महात्मा गांधी महाविद्यालयचा बाजूने आत जाताना दिसतो. ह्या रस्त्याने गेलो असता हा रस्ता आपल्याला मारुती मंदिर जवळील दरवाजा जवळ घेऊन जातो. आणि बाजूला आपल्याला  बुरुज आणि तटबंदी दिसते.

किल्ल्यातून बाहेर पडून मी सात नाल्याची विहीर पाहायला गेलो. खरा तर मला खंदकातील विहीर बघायची ती किल्याच्या खंदका मध्येच होती. पण तिथे विचारलेल्या लोकांना कोणाला नीट माहित नव्हता. काही जणांनी  मला  सात नाल्याची विहीर म्हणून एक मोठी तळा एवढी विहीर आहे, तिथे पाठवलं. कोणी मला सांगितलं कि ह्यात सात विहीर आहेत. म्हणून ह्याला सात विहीर म्हणतात. पण पाणी एकदम सुखायला येते तेव्हा त्या विहिरी दिसतात. नाही तर एक मोठी विहीर दिसते. पण हि विहीर किल्ल्या पासून साधारण १ ते दीड किमी लांब  RTO कार्यालय जवळ आहे. बाकी मला तरी ती विहीर ऐतिहासिक वाटली नाही. तसा कुठे फलक हि नाही दिसला. त्यामुळे माझा इथे अर्धातास वाया गेला असा मला वाटलं. त्यामुळे मला पुढे उशीर झाला. त्यामुळे हि विहीर न पहिली तरी हरकत नाही.

कमलाभवानी माता मंदिर, ९६ पायऱ्यांची  बारव

तेथुन पुढे मी कमलाभवानी माता मंदिर बघायला गेलो. मंदिर गावातून २ किमी वर आहे. त्यामुळे खाजगी रिक्षा करून जायायला लागते किंवा एसटीने त्या मंदिराच्या फाट्याला उतरून ५ मिनटं लागतात. करमाळ्यावरून परांडा किंवा सालसचा दिशेने जाणाऱ्या एसटीने उतरावे. येथे लांबपल्याचा एसटी थांबत नाही.

मी मोठया विहिरी जवळून एका बाईकस्वार कडून मदत माघून एसटी स्टॅन्ड जवळ गेलो. तेथुन एसटीची वाट न पाहता ८०रुपये देऊन रिक्षा करून मंदिरात गेलो. सव्वा बाराला मी मंदिरात पोहचलो. मला साडे बाराची परांडा साठी एसटी पकडायची होती. पण मंदिर, ९६ पायऱ्यांची बारव आणि समाधी पाहेपर्यंत १ वाजला. हेच जर मी ती विहीर बघायला गेलो नसतो तर मला साडे बाराची परांडा एसटी भेटली असती.

मंदिराचा बाजूलाच बारव आणि समाधी आहेत. मंदिर किल्ल्या एवढेच प्राचीन आहे. असं म्हणतात किल्ल्या बांधायचा आधी मंदिर निर्माण केलं होता. मंदिर खूप सुंदर आहे. काही वर्षांपूर्वी आलेल्या सैराटचा गाण्याचा चित्रफीत मध्ये मंदिर आणि बारव दाखवली आहे.

करमाळा  ते परांडा प्रवासाचे वर्णन

एक वाजला होता. मी एसटी आगर मध्ये न जाता, तिथेच फाट्यावरील थांब्याला एसटी पकडली. पहिली १.३०ची भूम ला जाणारी लांब पल्ल्याची एसटी तिथे थांबली नाही. आगारात लावलेल्या वेळापत्रकात परांडा साठी २ ची एसटी होती, इथे फाट्याला हि पण गाडी थांबली नाही तर म्हणून मी पुन्हा आगारात जाणार होतो. तितक्यात एक एसटी येताना दिसली. म्हणून पुन्हा थांबलो तर नेमकी परांडा गाडी होती. आणि हि गाडी थांबली.  पण गाडी वेळे आधीच १.४५ ला फाट्याला आली. बरोबर २.४५ ला मी परंडा ला पोहचलो. ह्या मार्गावरती मला शेअर जीप दिसल्या नाही. त्यामुळे पूर्णपणे एसटी वर अवलंबून रहायला  लागते.

परांडा किल्ल्याच वर्णन

मी जेवलो नव्हतो त्यामुळे एक पूर्ण कलिंगड खाऊन पोटपूजा केली. आणि ३.१५ ला किल्ला पाहायला सुरवात केली. मी किल्ल्याबद्दल जास्त काही लिहीत नाही. पण मुख्य किल्ल्यात बघायला महादरवाजाची रचना. दरवाजाचा वरती असलेली मोठी तोफ, हमाम खाना, मस्जिद, विहीर, तोफेचे गोळे, बुरुजावर असलेल्या २ ते ३ मोठया तोफा आणि बाकी लहान लहान तोफा. किल्ल्याची बांदणी उत्कुर्ष्ट आहे. मला पूर्ण किल्ला पहायला अडीच तास लागले.

परांडा ते सोलापूर, बार्शी मार्गे प्रवासाचं वर्णन

मला रात्री राहण्यासाठी सोलापूरला जायायच होता. त्यासाठी मला बार्शीला जाऊन एसटी पकडायची होती. कारण परांडा वरून सोलापूरला थेट जाण्यासाठी दुपारी ३ ची शेवटची एसटी आहे. पण परांडा ते बार्शी दर तासाला एसटी आहे आणि बार्शी वरून सोलापूरला जायायला दर अर्ध्या तासाला विनावाहक न थांबता एसटी आहेत.

पाऊणे सहाला पाच मिनटं असताना मी पळत पळत एसटी आगारात गेलो. कारण ५. ४५ ची बार्शीला जायायची गाडी होती त्यानंतर ६.३० ची होती. मी बरोबर पाऊणे सहालाच पोहचलो.  हि गाडी चुकली असती तर मला खाजगी शेअर गाडी बघायला लागली असती, त्या गाड्या एसटी आगर पासून अर्धा ते १ किमी वर कुठन तरी सुटतात असं मला तेथील दुकानदाराने सांगितले. पण मला गरज लागली नाही. कारण गाडी १० मिनिट उशिरा आली.

परांडा ते बार्शी अंतर २८ किमी आहे. मला बरोबर १ तास लागला ७ वाजता मी बार्शी एसटी आगारला पोहचलो.

बार्शी ते सोलापूर आंतर ६८ किमी आहे. मला सोलापूरला पोहचायला पाऊणे दोन तास लागले. संध्याकाळी ८. ४५ ला मी सोलापूरला पोहचलो. सोलापूर मध्यवर्ती स्थानकात मंगळवेढाच्या एसटीचा वेळापत्रक बघून हॉटेलला गेलो. अशाप्रकारे माझा भटकंतीचा पहिला दिवस संपला.

सोलापूरचा किल्ला आणि सिद्धेश्वर मंदिरचा वर्णन 

दुसऱ्या दिवशी सकाळी ७.३० ला उठून अंघोळ नाश्ता करून, मी पहिला सिद्धेश्वर मंदिरात जाऊन दर्शन घेतलं आणि सव्वा नऊ पर्यंत सोलापूर किल्ल्यामध्ये पोहचलो. किल्ला ASI चा अखत्यारित असल्यामुळे किल्ला पाहण्याची वेळ सकाळी ९ ते सायंकाळी ५ /६ पर्यंत आहे. दोन ते सव्वा दोन तासात माझा पूर्ण किल्ला पाहून झाला. चुकूनच एकाद दुसरा पहायचा राहिला असेल.

किल्ल्याचा एका बाजूला आपल्याला तलाव लागतो. तर तीन बाजूला त्यावेळी खंदक होता. पण आता बाजूचा खंदक दिसत नाही कारण किल्ल्याचा बाहेरील बाजूला आता बाग केली आहे. आपण जेथून किल्ल्यात प्रवेश करतो तेथेच पुढच्या बाजूला आपल्याला मोठा रुंद खंदक दिसतो. त्यावरून अंदाज येतो त्यावेळी खंदक पार करून येणे किती अशक्य असेल. खंदक अंदाजे  २५ ते ५० मीटर रुंद असावा.

किल्ल्यात आपण प्रवेश करतो त्याबाजूची किल्ल्याची तुटलेली तटबंदी तोडून रस्ता केलेला दिसतो. किल्ल्याचे मुख्य दरवाजे बघण्यासारखे आहे. तसेच पायऱ्या असलेली विहीर,मी गेलो तेव्हा विहिरीतील गाळ काढायचा काम चालू होता. बहुतेक ती पुन्हा स्वच्छ करून सुंदर करत असावे. किल्ल्यात तसेच एक उध्वस्थ मंदिर आहे. ह्या मंदिरापासून अजून एक मंदिर किंवा मस्जिद सारखी वास्तू दिसते.

सोलापूर ते मंगळवेढा आणि माचणूर प्रवासाचे वर्णन

पाऊणे अकराला मी किल्ला पाहून निघालो. पुन्हा हॉटेल वर जाऊन बॅग घेऊन बारा वाजता सोलापूर मध्यवर्ती एसटी आगारात पोहचलो. मला १२. १५ ची सोलापूर-सांगोला, वाया मंगळवेढा एसटी भेटली. मंगळवेढाला जायायला सकाळी ६ वाजल्यापासून एसटी आहे. सकाळी ९ ते संध्याकाळी ६ पर्यंत दर अर्ध्यातासाला एसटी आहे.

सोलापूर ते मंगळवेढा ५५ किमी अंतर एसटी ने मला एकतास दहा मिनटं लागली पोहचायला. एसटीचा तिकीट ७० रुपये होता. वाटेतच मचणूर लागते. मचणूरचा किल्ला हि पाहायचा होता. पण मी पहिला मंगळवेढा किल्ला पाहून येतेवेळी माचणूर किल्ला पहायचा ठरवलं. मंगळवेढा ते माचणूर अंतर १३ किमी आहे.

बहुतेक इथे सोलापूर ते मंगळवेढा शेअर जीप चालतात.

मंगळवेढा पोहचेपर्यंत दीड वाजला होता म्हणून मग मी पंधरा मिनटात जेवून घेतला. आणि मग पाऊणे दोनला  किल्ला बघायला निघालो.

मंगळवेढा किल्ल्याच वर्णन
एसटी आगार पासून ५ ते १० मिनटात चालत मी किल्ल्याजवळ पोहचलो. रस्त्याला एक तांदळा स्वरूपातील कुठच्या तरी देवाचं मंदिर लागलं त्यात एका पाषाणावर नागाची कोरीव शिल्प होता. ते बघून पुन्हा पुढे चाललो. तेथून ५ मिनटात मी किल्ल्याचा  ४ बुरुज आणि ४ भिंतच्या गडी जवळ पोहचलो. आता ते उपविभागीय दंडाधिकारी यांचे कार्यालय आहे. त्यात काही मूर्ती आहेत पण पोलीस फोटो काडून देत नाही कारण त्याचा पाठी कारागृह आहे. मला स्वतः अनुभव आला तरी एका पोलिसाने फोटो काढून दिले म्हणून बर झालं. आत अजून पाहण्यासारखं काही नाही.

तेथून बाहेर पडून मी त्या गडीच्या चारी बाजूने फिरलो. गडीच्या बाजूला एक मंदिर आहे त्याचा बाहेर हि काही मूर्ती आणि शिवपिंड आहे. गडीच्या पाठी डाव्या बाजूला काशीविश्वेशरचा प्राचीन मंदिर आहे. तिथे हि अजून काही मूर्त्ती मंदिराचा आवारात दिसतात. तर त्याचा बाजूलाच लागून पायरायची विहीर आहे. ती आता दुरावस्थेत आहे आणि त्याचा एका कोपऱ्यात ब्रह्माची ३ ते ४ फूट उंचीची मूर्ती आहे. मी तिथे जाण्याचा  प्रयत्न केला पण दगडी घसरून पडण्याचा भीतीने लांबून फोटो काढला.

श्री संत दामाजी महाविद्यालय येथील संग्रहालय

ते बघून मी "श्री संत दामाजी महाविद्यालय" कडे निघालो. कारण तेथे अनेक प्राचीन मूर्तीचा उघड्यावर संग्रहालय केला आहे. त्याचा मी फोटो खाली लावला आहे. मंगळवेढा ते महाविद्यालय अंतर १.५ किमी आहे. गडीचा जवळ पास एका दुकानदाराला विचारलं त्यांनी मला त्या महाविद्यालयचा नाव सांगितलं आणि जवळच आहे सांगितलं.  म्हणून मी गडीपासून सरळ मारवाडी गल्लीतून चालू लागलो. थोड्या वेळाने मी गुगल नकाशावर बघितला अजून १ किमी आहे. चालत चालत मी मारवाडी गल्ली जेथे बोराळेनाका रोडच्या गल्लीला भेटते तिथं पर्यंत चालत आलो.  त्या दोन्ही गल्ली एकमेकांना जेथे भेटतात. त्याचा २ मिनटं आधी मारवाडी गल्लीत रस्त्यात डावीकडे एक नवीन मंदिर आहे. त्याचा समोर म्हणजेच आपल्या उजवीकडे एक जुन/ प्राचीन लहान मंदिर/ घरासारखी वास्तू  दिसते. तिथे त्या वास्तूच्या बाहेर काही प्राचीन मूर्ती दिसतात आणि एक मूर्ती आणि विरगळ भग्न अवस्थेत वडाचा झाडाखाली आहे. त्यांचे मी फोटो खाली दाखवले आहे. तसेच हि जागा कुठे आहे मी त्याचा नकाशाचा फोटो हि लावला आहे. ज्याने करून तुम्हाला कळेल. सांगायचं तात्पर्य माझ्या मते बहुतेक लोकांना कदाचित हे माहित नसावं. आणि हि जी प्राचीन जागा आहे. त्याचा पाठी सांगोल्याला जाणारा रस्ता लागतो. तो पुढे २ मिनिटावर बोराळे नाक्याला मिळतो. तेथून तुम्ही सोलापूरला जाणाऱ्या रस्त्याने गेलात कि ७०० मीटर वर महाविद्यालय आहे.

 

वरील नकाशात सफेद वर्तुळ केलेलं मंगळवेढा किल्ला आहे. तेथून मी कुठच्या रस्त्याने गेलो, ते पिवळ्या रंगात तुटक रेशेने दाखवल आहे त्यात पिवळ्या रेषेत मारवाडी गल्ली दाखविली आहे. आणि त्या पिवळ्या वर्तुळात जिथे ह्या मूर्ती आणि वास्तू आहे ती जागा दर्शविली आहे. त्या वास्तूच्या पाठी लाल तुटक रेशेत सांगोला कडे जाणारा रस्ता दाखवला आहे.  आणि एकदम छोटा पिवळा बिंदू दाखवला आहे तो बोराळे नाका आहे. तेथून सरळ रस्ता सोलापूरला जातो.  एकदम खाली त्या वास्तूचे आणि मूर्तीचे फोटो हि लावले आहे

पण मी पुन्हा त्या गल्लीत येऊन बोराळे नाक्याचा दिशेने चालू लागलो. तेथे मला एक मोटारसायकल वर जाणारा मुलगा भेटला तो हि तिथेच चालला होता. त्याला, मला महाविद्यालय जवळ सोडायला सांगितलं. त्यामुळे मी दोन मिनटात तेथे पोहचलो. महाविद्यालयाचा दरवाजाने आत पायऱ्या चडून आल्यावर एक मोठं मैदान लागते. तेथे डाव्याबाजूला उघड्यावर मुर्ती ठेवल्या आहेत.


उघड्यावरील संग्रहालय पाहून मी पुन्हा पाठी बोराळे नाक्याच्या एसटी थांब्यावर आलो. बहुतेक तीन सव्वा तीन वाजले असावे. गाडीची वाट बघत होतो. पण तिथे शेअर जीप लागल्या होत्या. शेवटी त्यात चोंदून माचणूरला गेलो.

माचणूर किल्ला आणि सिद्धेश्वर मंदिर
मंगळवेढा ते माचणूर अंतर १३ते १४ किमी आहे. मला जीप ने २० मिनट लागली. माचणूर फाट्यावरून चालत  किल्ल्यात पोहचायला १० ते १५ मिनटं लागतात. पण त्या आधी मी जवळच असलेल्या श्री सिद्धेश्वरचा प्रचीन मंदिरात गेलो. मंदिरात दर्शन घेऊन मी किल्ल्याकडे निघालो.

सध्या किल्लाची फक्त तीन बाजूंची तटबंदी राहिली आहे. नदीच्या बाजूची तटबंदी राहिली नाही आहे, बाकी किल्ल्यात पूर्ण मोकळा मैदान दिसते. दरवाजातून आत प्रवेश केल्यावर समोर नदी कडेच्या बाजूला एक छोटी वास्तू दिसते. तेवढीच एक वास्तू किल्ल्यात आहे. किल्ल्यात पहाण्यासारखं बाकी काही नाही. त्यामुळे किल्ला  बघायला १५ मिनटं पुरेशी होतात. मला तरी तेवढा वेळ लागला.

बेगमपूरचा दर्गाच वर्णन
पाच वाजता मी पुन्हा मुख्य रस्त्याला येऊन सरळ सोलापूरला न जाता. पुढेच १ किमी असलेल्या बेगमपुरला
(किंवा बेगमपूर फाट्याला) उतरलो. कारण बेगमपूरला एक दर्गाह आहे त्याला बेगाम्बी दर्गाह म्हणतात. हा दर्गाह जेव्हा आपण माचणूर किंवा मंगळवेढा कडे जातो, तेव्हा नदीच्या पुलावरून डावीकडे किल्ल्यासारखी तटबंदी असलेली मस्जिद नजरेस पडते. त्याचा आकर्षणामुळे मी ती बघायला गेलो.

मचणूर वरून चालत गेलो असतो, तर मला १५ मिनटं लागली असती. पण रस्त्याने जाणाऱ्या छोटा मॅक्स ट्रक वाल्याला सोडायला सांगितले त्यामुळे मी पाच मिनटात बेगमपूरला पोहचलो. मुख्य रस्त्यावरून दर्ग्यापर्यंत पोहचायला ५ मिनटं लागतात. दर्ग्याच्या मुख्य दरवाजाच्या बाहेर पुरातत्व खात्याचा राष्ट्रीय संपत्तीं असलेला फलक आहे. दर्गा आतून पाहण्यापेक्षा दर्ग्याची बाहेरील किल्ल्यासारखी तटबंदी, विशेष करून नदीच्या बाजूची तटबंदी पाहण्यासारखी आहे. तीच पूलावरून आकर्षित करते.

तसेच दर्ग्याच्या बाहेर आल्यावर समोरच गावात छोटा दगडी दरवाजाची कमान दिसते आणि समोरच एक दगडाचा चौथरा दिसतो. नक्की ते कोणाचं घर होत का अन्य काही ते मला कळलं नाही. ते बघून मी पुन्हा मुख्य रस्त्याला आलो. दर्गा बघायला मला १० मिनटं लागली. संध्याकाळचे सव्वा पाच वाजले होते, त्यामुळे मी जास्त वेळ दर्गा न बघता गाडी साठी मुख्य रस्त्याला आलो. कारण संद्याकाळी साडे पाच नंतर सोलापूरला जायायला १ तासाने गाडी आहे. म्हणून मी जरा घाई करत मुख्य रस्त्याला एसटी थांब्याला गेलो. मला ५. २५ ची सोलापूर गाडी भेटली.

सव्वा सहा वाजता मी सोलापूरला पोहोचलो. अश्याप्रकारे माझी सोलापूरची यात्रा संपन्न झाली.

काही गाड्यांची माहिती तर काही चादर खरेदी साठीची माहिती
सोलापूर मध्यवर्ती स्थानक ( सोलापूर सेंट्रल बस स्टॅन्ड) वरून 

• सोलापूर ते पंढरपूर, सोलापूर ते तुळजापूर सकाळी ६ ते रात्री ९. ३० पर्यंत दर अर्ध्यातासाला विनावाहक गाडी आहे.
• अक्कलकोटला जायायला सकाळी ६ ते रात्री ८ पर्यंत दर १५ मिनिटाला गाडी आहे.
• नळदुर्गला जायायला सकाळी ७. ३० ते संध्याकाळी १८. ३० पर्यंत दर तासाला गाडी आहे.
• मुंबईला जायला वेळेत आणि नेमक्या एसटी आहेत. 
• पुण्याला जायला दर अर्धा ते पाऊण तासाला एक एसटी आहे. मात्र संध्यकाळी पाऊणे सहा नंतर तासाला एक गाडी आहे.
• मंगळवेढा किल्ल्याला जायला सकाळी ६ ते संध्याकाळी ६ पर्यंत दर अर्ध्या तासाला एक गाडी आहे.
  तसेच सांगोला- मंगळगड मार्गे गावी जाणारी एसटी हि असते.

सोलापूरी चादर खरेदी करायची असेल तर काही माहिती
माझी रात्री ९.३० ची मुंबई साठी ट्रेन होती. तोपर्यंत काय करणार, म्हणून मी सोलापूरी चादर घेण्यासाठी गेलो.
मी तेथील रिक्षावाला आणि हॉटेल वाल्याकडून माहिती काढून घेतली होती. इथे चादरीची प्रसिद्ध दुकान कुठची आहे. तर मला ३ नावे कळली. गांजी शोरूम, पुलगाम आणि चिल्का. त्यात जर तुम्ही जास्त नग मध्ये (२५/५० किंवा १००) घेणार असाल तर गांजीचा कारखाना MIDC भागात आहे तेथे जावे. तेथे अजून स्वस्तात भेटतात असे  बोलतात. बहुतेक पुलगाम आणि चिल्का चा पण कारखाना आहे. पण नक्की कुठे ते मला माहित नाही. नाही तर गांजी, पुलगाम किंवा चिल्काच्या शोरूम मधून घ्यावा.

कुर्डुवाडी बस स्थानक वेळापत्रक खाली एका बाजूचा काढलेला फोटो त्यात परांडा आणि करमाळाचा वेळापत्रक पाहावे

करमाळा  बस स्थानक वेळापत्रक, खालील फोटोत अर्धा भाग आहे.

बार्शी बस स्थानक वेळापत्रक

सोलापूर मध्यवर्ती बस स्थानक वेळापत्रक

सोलापूर मध्यवर्ती बस स्थानक वेळापत्रक

सोलापूर मध्यवर्ती बस स्थानक वेळापत्रक

सोलापूर मध्यवर्ती बस स्थानक वेळापत्रक

सोलापूर मध्यवर्ती बस स्थानक वेळापत्रक

सोलापूर मध्यवर्ती बस स्थानक वेळापत्रक

सोलापूर मध्यवर्ती बस स्थानक वेळापत्रक

सोलापूर मध्यवर्ती बस स्थानक वेळापत्रक

परंडा बस स्थानक वेळापत्रक, हा फोटो गुगल वरून घेतला आहे.

करमाळा किल्ला

करमाळा  किल्ल्याचा मुख्य दरवाजा (डावीकडील, आतील भाग ) आणि आतील दरवाजा आणि त्यांचा समोर असलेला मारुतीच मंदिर

करमाळा किल्ल्याचा  आतील दरवाजाचा बुरुजावरून दिसणारं  दृश्य 

कमलाभवानी माता मंदिर

९६ पायऱ्याची बारव

सात नाल्याची किंवा सात विहीर, करमाळा

पायरची विहीर आणि खाली फोटोत कोपऱ्यात असलेली ब्रह्मदेवाची प्राचीन मूर्ती

मारवाडी गल्लीतून गेलो असता मला दिसलेल्या मूर्ती आणि वास्तू

मारवाडी गल्लीतून गेलो असता मला दिसलेल्या मूर्ती आणि वास्तू

मारवाडी गल्लीतून गेलो असता मला दिसलेल्या मूर्ती आणि वास्तू

श्री संत दामाजी महाविद्यालय, मंगळवेढा येथील संग्रालय

महाविद्यालयाचा बाहेरील फोटो आणि पिवळ्या रंगाचा वर्तुळ मध्ये संग्रालयाची जागा दर्शवली आहे

बेगमपूर दर्गा/ मस्जिद

बेगमपूर दर्गा/ मस्जिद

बेगमपूर दर्गा/ मस्जिद

बेगमपूर दर्गा/ मस्जिद

बेगमपूर दर्गा/ मस्जिद

बेगमपूर दर्गा/ मस्जिदच्या दरवाजा बाहेर आल्यावर समोरच हि दगडी दरवाजाची कमान दिसते आणि त्याचा आत किंवा समोरच एक दगडाचा चौथरा दिसतो. 

बिजापूर /विजयापुर Bijapur

 

 विजयापुर / बिजापूर 

मार्चच्या शनिवारी २३ आणि रविवारी २४ला माझी सुट्टी होती. गेल्या महिन्यातील दोन दिवसाची सुट्टी मी अशीच वाया घालवली पण ह्या वेळी कुठे तरी नक्की जायचं ठरवलं होता. अनेक ट्रेकचा मित्रांना विचारून बघितला कोणी रेंज ट्रेक साठी तयार नव्हता आणि कुठच्याही ग्रुपचा चांगला प्लॅन नव्हता.  मग मी ह्या वेळी बिजापूर/ विजयापुर करायचा ठरवलं.

ठरल्याप्रमाणे मी रात्री ११.४५ ची मुंबई-चेन्नई मेल चा द्वितीय श्रेणीचा शयनायन/स्लिपर तिकीट काढला होता. पण उशिरा कार्यक्रम ठरवून तिकीट काढल्यामुळे वेटिंगचा तिकीट मिळालं. त्यामुळे शेवट पर्यंत टांगती तलवार होती. त्यामुळे गुरुवारी सकाळी वातानुकूलित ३ टियरची तत्काळ तिकीट काढली. मग पहिली तिकीट रद्द केली. संध्याकाळी ९. ३० ची विजयापुरला जाणारी ट्रेन आहे. पण माझ्या कार्यालयाचा निघण्याचा वेळ रात्री ११ नंतर असल्यामुळे माझ्या साठी पाउणेबाराची ट्रेन सोयीस्कर होती. आणि ह्या वेळे मध्ये कुठच्या खाजगी किंवा सरकारी गाड्या हि नव्हत्या. त्यामुळे हीच ट्रेन माझ्यासाठी उत्तम होती. हि ट्रेन सोलापूरला सकाळी ९.३० ला पोहचते तेथून सोलापूर वरून  बिजापूरला जाणारी एसटी किंवा कर्नाटक मंडळाच्या गाडी पकडून बिजापूरला जायच ठरलं. सोलापूर ते बिजापूर अंतर रस्त्याने १०० किमी आहे. साधारण सव्वा दोन ते अडीच तास लागतात.

पहिला दिवस

ट्रेन  सकाळी ९. २० ला सोलापूरला पोहचली. तसाच मी रेल्वे स्थानकाबाहेरून दहा रुपयात शेअर रिक्षा पकडून एसटी डेपोला पोहचलो. मला विनयने सांगितलं होता रेल्वे स्थानकाच्या बाहेर पलीकडून पण गाडी भेटेल पण मी विचार केला आगारला गेलेलं बर.

सोलापूर एसटी आगारात कर्नाटक मंडळाची सोलापूर ते विजयपुरा ९.३० ची एसटी लागली होती. पण कोणच   माणसं आली नव्हती म्हणून वाहकाने गाडी अजून ५ते १० मिनटं जास्तवेळ थांबवली होती. मी गेल्यावर अजून १०/१२ माणसं आली तशी वाहकाने ९. ३८ ला गाडी सोडली. तिकिटाचे ११६ रुपये झाले. बिजापूरला पोहचायला मला १२ वाजले.

ट्रेन मध्ये पूर्ण ना झालेली झोप गाडीच्या प्रवासात पूर्ण झाली.

मुलूक / मुलुख मैदान तोफ आणि उपली  बुरुज

विनयच्या मदतीने कुठे हॉटेल करावं तसा मी दोन दिवस आदीच ऑनलाईन हॉटेल बुकिंग केला होता.

माझ हॉटेल बसवेश्वर रिंगण (सर्कल), बारा कमान  जवळ होता. पण मला विनयने दिलेल्या माहिती नुसार मी विजयापूर बस आगार वरून हॉटेलला न जाता. वॉटर टॅंक बस थांब्याला उतरलो आणि पाहिलं मुल्क मैदान तोफ आणि उपली  बुरुज बघून घेतलं. सोलापूर वरून येणाऱ्या गाड्या वॉटर टॅंक इथूनच बिजापूर मध्ये येतात. त्यामुळे वॉटर टॅक  थांब्याला उतरून, हि दोन्ही ठिकाणे जवळ पडतात. आणि जर मी सरळ हॉटेल मध्ये गेलो असतो तर मला हे दोन ठिकाण बघण्यासाठी परत पाठी यायला लागलं असता. त्यापेक्षा रस्त्यातच हि दोन्ही ठिकाण बघून पुढे जाणं मला बर पडलं.

हि दोन ठिकाण एकमेकांचा जवळ असल्यामुळे लगेच पाहून होतात. पाऊण तासात माझी दोन्ही ठिकाण पाहून झाली. मग तसाच मी शेअर रिक्षाने दहा रुपयात हॉटेल जवळ पोहचलो.

माझा हॉटेल बारा कमानचा एकदम बाजूला होता त्यामुळे मी ते दुसऱ्या दिवशी बघून घ्यायचा ठरवलं.

हॉटेल मध्ये जाऊन अंघोळ वगैरे करून बाहेर पडलो.  माझ्या दोन्ही बुटाचा सोल निघाला होता. ते मोची शिऊण देईपर्यंत १५ते २० मिनटं माझा कडे होती, तो पर्यंत मी जवळच्याच हॉटेल मध्ये जेवण करून घेतलं.

इब्राहिम रोझा मस्जिद

अडीच वाजले होते. मी आता इब्राहिम रोझा पाहायचा ठरवलं. त्या प्रमाणे मी गांधी चौक थांब्यावरून (बसवेश्वर रिंगण किंवा सर्कल जवळच गांधी चौक थांबा येतो ) अथणी रोड वरून जाणारी शहरी बस सेवाची बस पकडून वॉटर टँक बस थांबाच्या पुढचा बस थांबायला उतरलो. मला कुठची बस पकडली आणि नेमका कुठे उत्तरलो ते माहित नाही. कारण सगळ्या बसच्या फलक वर कन्नड मध्ये लिहला होता. त्यामुळे मी वाहकला विचारून चढलो. पण नंतर मी गूगल वर चेक केला असता.  त्या थांब्याला वर्क शॉप स्टॉप म्हणतात. वाहकाने ५ रुपयाची तिकीट दिली. तेथून मी चालत पाच मिनटात इब्राहिम रोझा जवळ पोहचलो.

साठ कबर

इब्राहिम रोझा बघून मी पुन्हा त्या थांब्या जवळ आलो. कारण त्याच रोडला पुढे  २.५ ते ३ किमी वर गूगल मॅप वर  अफझलखानच्या बायकोच्या ६३ कबरीचा ठिकाण दाखवत होता. त्याला साठ कबर बोलतात तिथे. त्या साठी मी आधी बस स्टॅन्ड वर लोकांना विचारून बघितला पण कोणाला काहीच माहित नव्हता.  मग मी रिक्षा वाल्याला विचारला एकाने आधी ८० रुपये सांगितलं. मग मी दुसऱ्याला विचारले त्यांनी पन्नास रुपये सांगितले मग मी त्या रिक्षातून गेलो.
 

रिक्षावाल्याला हि नीट माहित नव्हतं त्यांनी दुसऱ्या रिक्षावाल्याला विचारला. त्यांनी त्याला सांगितलं,अफझलपूर तक्के नाक्यावर रिंग रोडला उजवीकडे जाणारा रस्त्याने जा.  नाक्यापर्यंत तो बरोबर घेऊन गेला. मी माझा गुगल चा नक्षा चालू ठेवला होता. पण नंतर तो सरळ पुढे घेऊन जाऊ लागला. मी त्याला सांगितलं " तू चुकतो आहे " तरी पण तो बरोबर जातो आहे बोलत होता.  मला कळलं हा मला त्या रस्त्याने अफझलखान च्या स्मारक जवळ घेऊन चालला होता. कारण गूगल  नक्षा वर पण  मला त्याचीच दिशा दाखवत होता.

शेवटी मी त्याला थांबवलं. आणि कोणाला तरी विचारायला सांगितलं. मग कोणी तरी सांगितलं येथे नाही तिथे आहे. त्या जागी घेऊन जायायला रिक्षा वाला माझ्याकडे  आता ५० चे १०० रुपये मागू लागला. मी त्याला ७० मध्ये तयार केले आणि नक्षा नुसार चालायला सांगितलं. त्या नुसार तो गल्लीतून रिक्षा काडत होता. पण मध्येच निमुळता कच्चा रस्त लागायचा.  तेथील लोकांना विचारला ते म्हणत असा जा पण नक्की वाट सापडेना. मग शेवटी मी रिक्षावाल्याला बोललो जाऊदे मुख्य रस्त्याला येऊ आणि मग तू मला महामार्गावर बाहेर सोड आणि जा. आम्ही गल्लीतून बाहेर पडून रस्त्याला आलो आणि महामार्गाकडे चाललो होते. तेव्हा मला नकाशावर वर साठ कबरला जाणारा रस्ता पुढे दाखवू लागला.  पुन्हा मी  रिक्षावाल्याला  त्या रस्त्याला घ्यायला सांगितले, तो हि तयार झाला.  आणि त्याला हि आठवूं लागला बहुतेक तो पूर्वी  कधी तरी तेथे आला होता. मग आम्ही नक्षाप्रमाणे बरोबर त्या ठिकाणावर पोहचलो.

तेथे जातेवेळी मला महामार्ग जवळ दिसला, त्यामुळे मी विचार केला जाते वेळी महामार्गावर पोहचल्यावर कुठची तरी बस मिळेलच. मग मी रिक्षावाल्याला थांबायला सांगितले नाही.

जिथपर्यंत पक्का रस्ता जातो तिथपर्यंत रिक्षा घेऊन गेलो. नंतर पुढे पायवाट लागते. त्यावाटेने चालत ५ मिनटात आपण त्या स्थळावर पोहचतो. ह्या पायवाटेत मध्येच एक मोठा दरवाजा सारखी एक वास्तू /कमान लागते. त्याचा बाजूला तारेचं कुंपण असल्यामुळे मला पलीकडे जाता आलं नाही. आणि समोरून चढता येत नाही कारण त्याचा पायथा / चौथरा खूप उंच होता.

कबरी आत गावात असल्यामुळे शोधत पोहचेपर्यंत मला पाऊणे पाच वाजले. एक जण त्याचा लोखंडी दरवाजाला टाळा लावत होता. पण मी आलो म्हणून थांबला. पण नंतर मी त्याला जायाला सांगितले. कारण जागेला केवळ पुढून लोखंडाच कुंपण होता, पाठी अजून काही तरी काम चालू असल्यामुळे कुंपण नव्हतं. पण मला वाटत पुढच्यावर्षी पर्यंत त्या पूर्ण जागेला चारी बाजूने लोखंडी खांब आणि भिंतीचा कुंपण असेल.

आणि वेळेत चालू अथवा बंद होईल.

तेथे ६३ कबरी होत्या,  त्याचा पाठी अजून एक तुटलेली वास्तू आहे. त्यातील माती काढायचा काम चालू आहे. ते पूर्ण झाल्यावर ती पूर्ण वास्तू नक्की काय आहे ते कळेल.

त्या कबर बघून पुन्हा मी गावातून चालत अथणी किंवा तिकोटा -बिजापूर महामार्गावर गेलो. तेथे बस थांब्यावर पोहचलो. त्या बस थांब्याला मारुती कॉलोनी म्हणतात . तेथून गांधी चौक पर्यंत माझी ६ रुपये तिकीट घेतली.

( तरी अथणी रोडलाच अफझलपूर तक्के पासून पुढे अजून ३ते ३.५ किमी वर असलेला माझं संगीत नारी महाल मला माहित नसल्यामुळे करायचा राहील आहे.  तिथं पर्यंत बस जाते का नाही मला माहित नाही बहुतेक जात असावी. पण रिक्षाने जाऊ शकता पण जरा जास्त पैसे घेतील.)

गगन महाल

पाऊणे सहाला मी पुन्हा गांधी चौकीला पोहचलो. मग तेथून जवळ असलेल्या गगन महाल पाहून घेतला. सहा वाजता ते बंद होत. पण तेथे मुख्य एकच ती महलची वास्तू असल्यामुळे माझा १५ तें २० मिनटात पाहून झाले. त्या नंतर चौकीदार सगळ्यांना बाहेर काढू लागला. तो पर्यंत सव्वा सहा झाले. मग त्याचा समोर अजून एक वास्तू  आहे त्याला आनंद महाल बोलतात. बहुतेक तेथे आता महाविद्यालय हि चालत. पण त्या वास्तूत जास्त काही बघण्यासारखा नाही. ते पाहून, नंतर मी तेथील आसपासचा परिसर पाहत होता. ते पाहून नंतर मी हॉटेल वर गेलो.

थोडा आराम करून रात्री जेवून झोपलो. अश्या प्रकारे माझा पहिला दिवस संपला.

दुसरा दिवस

दुसऱ्या दिवशी मला खूप ठिकाणी फिरायचा होता. म्हणून सकाळी साडेसात ला उठून रस्त्यावर असलेल्या गाडी वर चहा बिस्कीट खाऊन सव्वा आठ किंवा साडे आठ चा सुमारास फिरायला सुरवात केली. 

असर महाल

मी पहिला असर महालला चालत गेलो. असे सांगण्यात येते असार महालला आदिल शाह न्याय निवाडे करत असे. असार महालला दोन बाजूने प्रवेश करू शकतात. एक मुख्य रस्त्यावरून डॉ आंबेडकर मैदान चा समोरून तर दुसरा पाठी असलेल्या वस्तीतून आहे. मला माहित नव्हता त्यामुळे मी हॉटेल पासून चालत पाठच्या रस्त्याने वस्तीच्या दरवाजाने प्रवेश केला. ह्या रस्त्याने येताना असर महालच्या पाठची लागून असलेली वास्तू  दिसते. त्याचा भिंतीचा मोठ्या कमानी खालून रस्ता गेला आहे. तो बघायला सुंदर वाटतो. ते नक्की पाहून घ्यावे.  त्याचा भिंतीचा कुंपण आणि कचऱ्यामुळे तेथे वर जाता येत नाही. त्याचा मी फोटो खाली अपलोड केला आहे.

बारा कमान

असर महाल पाहून मी पुन्हा हॉटेल मध्ये आलो आणि दिवसाचं महत्वाच काम करून घेतला. आणि मग हॉटेल मधून बाजूलाच असलेला बारा कमान पाहून घेतला. बारा कमान सकाळी ८/९ ला उघडत आणि संध्याकाळी ६ ला बंद होत. पंधरा ते वीस मिनटात माझं बारा कमान पाहून झाल. मग तसाच मी हॉटेल मधला सामान घेतला आणि सकाळी दहाला शेवटचा हॉटेल सोडला (चेक आऊट) केला. आणि तेथून मी ताज बावडी साठी गेलो.

ताज बावडी आणि जोडगुमाज

ताज बावडी आणि जोडगुमाज ला जाण्यासाठी KSRTC च्या डेपो पासून जवळ आहे. जोड गुमाज तर चालत पाच मिनिटावर आहे. त्याचा पुढे अजून पाच मिनिट चालत गेलो तर पुढे ताज बावडी आहे. हि दोन्ही ठिकाणे घनदाट वस्तीत असल्यामुळे तिथे बहुतेक शेअर रिक्षा हि जातात. ताज बावडीच्या गल्लीतून एकाद दुसरी बस पण मी जाताना बघितली. नक्कीच बसने ५ रुपये तिकीट असेल. 

पण मला माहित नसल्यामुळे मी बसवेश्वर सर्कल जवळून रिक्षा केली. एकाने मला ६० सांगितले दुसऱ्याला शेवटी चाळीस रुपये देऊ केले आणि नेले. तस बघायला गेलं तर ते अंतर जास्ती जास्त १ते सव्वा किमी असेल. पाच  ५ मिनटात रिक्षाने पोहचतो. जर मीटर वर रिक्षाने गेलो असतो तर माझं २० रुपयात काम झाल असता. बहुतेक मला अंतर लांब वाटावं म्हणून रिक्षावाल्याने मला जरा फिरवूनच नेला. नक्षा वर मला दिसत आहे तरी पण साहेब मला सांगतात इथून जवळ आहे.

ताज बावडी वर गेलो तर ताज बावडीचा लोखंडी दरवाजा बंद होता. आता बहुतेक कोणाला आत जाऊन देत नाही. तेथे कन्नड मध्ये माहिती लावली होती. त्याचा वर लिहिलेल्या इंग्लिश १०००० रुपयाचा आकड्या वरून तेथे आत गेल्यास दहा हजाराचा दंड असावा, असा मला अंदाज आला. मग दरवाजा बाहेरूनच फोटो काढून तेथून निघालो.  तेथे बसलेल्या लोकांना जामिया मस्जिदला कसा जायायचा विचारला. त्यांनी मला तेथून शेअर रिक्षा जातात सांगितलं. 

 मी ताज बावडी बघून बाजूलाच पाच मिनिटावर असलेल्या जोड गुमाज बघायला चालत गेलो. जोडगुमाज  म्हणजे दोन कबरी बाजू बाजूला आहे त्याला म्हणतात. मला आत जायायला भेटला नाही कारण गुमाजचा आत असलेल्या कबरीच्या आता मस्जिद केली आहे. त्यात मी आत जाते वेळी एक बाई बाहेर आली तिने रागाने सांगितले "फुल पॅन्ट पहेनके अंदर जाते हैं". मग मी बाहेरूनच बघून तेथून निघून गेलो.

मला आता लांडा कसाब तोफ आणि जामिया मस्जिद बघ्याची होती. मी गुगल नक्षा वर पहिला होता. तोफ आणि मस्जिद वेगळ्या दिशेला आहेत. मस्जिद जवळून गोल गुमाज जवळ आहे. आणि गोलगुमाज मला शेवटी करायचा होता. म्हणून मी पहिली तोफ बघायला गेलो.

लांडा कसाब तोफ

जोड गुमाज कडून मी चालत ५ मिनटात KSRTC बस आगार मध्ये गेलो. बस आगारचा समोरून मी रिक्षावाल्याला लांडा कसाब तोफेचा विचारला पण कोणाला माहित नव्हतं. मग मला नक्षा वर त्याचा जवळ बिजापूर RTO कार्यालय दिसला. मग मला RTO पर्यंत शेअर रिक्षा भेटली. दहा रुपयात त्यांनी मला बरोबर  RTO जवळ सोडला.  RTO चा बाजूलाच आपल्याला रस्त्याला तटबंदी आणि बुरुज दिसतो. तट बंदीची भिंतीला छेदुनच  रस्ता आला आहे. रस्त्याला उतरल्यावर डावीकडे एक बुरुज आणि तुटलेली तटबंदी दिसते. त्या बुरुजावर ती लांडा कसाब तोफ आहे. तोफ उघडयावर दुर्लक्षित पडून आहे.  बुरुजाचा तटबंदीवर खूप कचरा हि पडला होता. आदिल शहाचा काळात काही मोठ्या तोफ होत्या.  त्यात पहिली मुलुख ए मैदान आणि लांडा कसाब तोफ हि त्या मोठे तोफे मधली एक महत्वाची होती. 

जामिया मस्जिद

तोफ बघून मला आता जामिया मस्जिदला जायायचें होते.  त्यासाठी मला तेथून थेट शेअर रिक्षा नाही मिळत कळलं. त्यासाठी पहिला RTO बिजापूर ते  बागलकोट क्रॉस पर्यंत शेअर रिक्षाने तेथून पुढे जामिया मस्जिद साठी शेअर रिक्षा पकडायची. प्रत्येकी १० रुपये घेतात.

गोलगुमाज/ गोलघुमट

जामिया मस्जिद मध्ये पोहचेपर्यंत ११.१५ पर्यंत पोहचलो. मस्जिद बघून मी ११. ४० ला तेथून १० रुपयात शेअर रिक्षा पकडून ५ मिनटात गोल गुमाजला पोहचलो.

गोलगुमजला पोहचेपर्यंत पाऊणे बारा वाजले होते. आत गेल्यावर फिरायला वेळ लागेल आणि खायायला हि भेटणार नाही. म्हणून मी जेवून घेतलं. आणि मग गोलघुमट/गोलगुमाज पहायला गेलो.

गोलगुमाज पाहण्याची वेळ सकाळी ६ ते  सायंकाळी ५. ४५ पर्यंत आहे. सतराव्या शतकातील अली आदिल शहाच्या ह्या कबरीचा म्हणजेच गोलघुमटचा घुमट जगातील सगळ्यात मोठा आहे. गोलघुमटच्या पुढील वास्तूत संग्रहालय आहे. मी पहिला गोल घुमट पाहून घेतलं नंतर संग्रहालय. घुमट पाहायला मला दिड तास लागला. आणि संग्रहाला बघायला अर्धा ते पाऊण लागला. चार वाजले मग मी तासभर तेथील उद्यानात विश्रांती घेतली. आणि निघालो.

तेथूनच जवळ शंकराची मोठी मूर्ती आहे ते मला माहित नव्हता, नाही तर मी ते हि बघून आलो असतो. कारण माझी रात्री ९ ची मुंबई साठी बस होती. मग तो पर्यंत मी असाच जवळच्याच बाजारात फिरत होतो.

अश्या प्रकारे माझी बिजापूरची यात्रा संपन्न झाली. मला एकूण रुपये ४२७० खर्च आला. त्यातील माझा फक्त मुंबई ते विजापूर येऊन जाऊनच प्रवासाचा खर्च रुपये २३०० झाला.

मुलुख ए मैदान तोफ

उपली  बुरुज

इब्राहिम ए रोझा

साठ कबर (अफझलखानचा ६३ बायकोची कबर ) आणि खालील फोटोत कंबर च्या पाठी असलेली वास्तू

साठ कबर  कडे जाते वेळी लागणारा  दरवाजा किंवा अन्य काही

गगन महाल

आनंद महाल

असर महालाच्या पाठच्या दरवाजाने लागणारा किल्ल्याचा भाग

असर महाल

बारा कमान

ताज बावडी

जोड गुमाझ

लांडा कसाब तोफ

जामिया मस्जिद

गोलगुमझ /गोलघुमट