Wednesday, 14 February 2024

रोहिडा- रायरेशवर-केंजलगड 10-11 Feb24

*रोहिडा- रायरेशवर-केंजलगड, मोहनगड,कावळागड आणि शिवतरघळ.* 
10-11 फेब्रुवारी, 2024

 _दिवस पहिला_ .
 *रोहिडा गड/ विचित्रगड* 
* पायथ्याच गाव- बाजारवाडी
* सकाळी 7.20 वाजता ट्रेकला 
   सुरवात.
* 11 वाजता गडफेरी पूर्ण करून 
   पायथ्याशी पोहोचलो
* पाउण तास गड चढायला लागला. 

* गडावर पाहण्यासाठी 7 बुरुज,
  तटबंदी, पाण्याचा टाकी, 1छोट तळ 
  राजवाड अवशेष, मंदिर, जुनी 
  मातीच्या भांडीचे अवशेष आहेत. 

* गडावर वाघजाई बुरुजाचा बाजूने   
   समोर धारेवर असलेल्या 
   वाघजाई मंदिरात जाता येते. 
   देवीच्या नावावरून ह्या बुरुजाच 
   नाव ठेवलं आहे. 
    इथून खाली दिसणार्‍या 
   चिखलगावमध्ये वाटाड्या सोबत 
   असेल तर उतरू शकतो.

* रोहिडा-रायरेशवर अंतर रस्त्याने 36km.

 *रायरेशवर पठार* 
* पायथ्याच गाव - कोले॔ गाव
* पठारावर जाण्यासाठी घाट रस्ता 
   आहे. किंवा
* कोले॔ गावातून 2 तासात चढूनजाऊ 
  शकता 
* रायरेशवरला गाडी जेथे पार्क होते, 
   तिथपासून 15 मिनटात पठारावर 
   पोहोचतो.

* दुपारी सव्वा एक वाजता सुरवात 
  केली. 
* संध्याकाळी पाच वाजता पुन्हा 
   पार्किंग मध्ये पोहोचलो.

* रायरेशवर पठारावर एक लेणी, 
   रायरेशवर मंदिर, कुंडातुन पाणी येते 
   ते टाक, सात रंगाची माती आणि 
   एक छोट पाण्याच टाक आहे. 
   रायरेशवर पठार पसरलेल 
   आहे, त्यामुळे हे सगळ बघण्यात 
   वेळ जातो. 

 *केंजलगड* 
* पायथ्याच वस्ती / गाव- 
   पाकेरेवस्ती, कोले॔ गाव
* संध्याकाळी 5 वाजता ट्रेकला 
   सुरवात.
* संध्याकाळी 6.15 वाजता गड 
   माथ्यावर.
* संध्याकाळी 7.10 ला गडफेरी 
  करून पाकेरेवस्ती गावात पोहोचलो 
* उतरते वेळी 20/25 मिनिटात
   पाकेरेवस्तीत पोहोचलो.

* रायरेशवर पार्किंग ते केंजलगड 
  पाकेरेवस्ती रस्त्याने 10 मिनटात 
  पोहोचतात. पाकेरेवस्तीतून 
  अर्ध्या तासात/तासाभरात 
  गडावर पोहोचता येते.

* आम्ही पाकेरेवस्तीतून चडाई न   
   करता. रायरेशवर पठार आणि 
   केंजलगडच्या मध्ये, केंजलगडची 
   एक धार रस्त्याला येते. या धारेवरून 
   चढायला सुरवात केली. ह्या वाटेने 
  आम्ही सव्वा तासात गडावर 
  पोहोचलो. 
   **वाट मळलेली आहे. पण 
  केंजलगडचा कातळटोपी /वरील 
  कातळाच्या बाजूने वळसा घालत 
  जाणारी वाट. जरा निसरडी आह़े. 
  त्यामुळे जपूनच जायला लागते.** 
* गडमाथा लहान असल्यामुळे गड 
   लवकर पाहून होतो. गडावर 
   तटबंदी, बुरुज, 
  पाण्याची टाकी, कोठार, 
  चुन्याचा 2 घाणे, मंदिर (तुटलेल, 
  उघड्यावर) आहे. गडाच्या कातळात 
  कोरलेल्या पायऱ्या.

* रात्री वस्तीला मोहनगडच्या 
   पायथ्याच गाव दुर्गाडी येथे गेलो.

 *दिवस दुसरा* 
* पायथ्याच गाव- दुर्गाडी, शिरगाव.
* दुर्गाडी गावातून चढायला दीड तास 
   लागला.
* शिरगाव उतरायला 1 तास लागला 

* मोहनगड साठी शिरगाव आणी 
  दुर्गाडी गावातून जाता येते. दोन्ही 
  वाटा काळकाईचा ठाण पाशी येऊन  
  मिळतात. 
* _काळकाईचा ठाण्यापासून गावकरी 
   बिना चप्पल गड माथ्यावर जातात._ 

* *शिरगावची वाट* मळलेली आहे.     
    हि वाट सरळ सोंडे वरुन येते, 
    त्यामुळे बर्‍यापैकी सरळ वर चढत 
    जाते. वाटेत जागो जागी बानाचे 
    चिन्ह केले आहेत़. त्यामुळे न 
    चुकता जाऊ शकता. ह्या वाटेने 
   आपल्याला मोहनगड सतत समोर 
   दिसतो.

 * *दुर्गाडीच्या वाट* फिरून येते 
    त्यामुळे गावातून गड दिसत नाही. 
    डोंगराच्या एका सोंडेवर आल्यावर 
    गड दिसतो. 
    ह्या सोंडेवरुन आजूबाजूचा 
    परिसर सुंदर दिसतो. हि वाट 
    जंगलातून येते आणि एके ठिकाणी 
    गडाचा कातळ टोपीच्या पायथ्याच 
    जंगलातून काळकाईच्या 
    ठाण्यापाशी मिळते.

* ह्या वाटेने सुरुवातीला गावातील 
  जनी मातेचा मंदिर लागते. ह्या 
   मंदिरात 10/12 जण राहू शकतात. 
   _वाटाड्याने सांगितले. काही लोक 
   इथे दारू प्यायचे म्हणून मंदिर बंद 
   असते._ 

* *गडाचा माथा* लहान आहे. 
   गडावर जननी /दुर्गा माता मंदिर, 
   एक चौथरा (किंचित राहिलेला),
   4 टाकी (1 छोटी) आहे.
   __वाटाड्याने सांगितले, गावची 
   काही जुनी लोक 7 टाकी आहेत़   
   सांगतात.पण कोणाला बहुतेक 
   माहीत नाही.__ 

* *एका टाकी कडे जाण्याची वाट  
   अवघड आहे. जपून जायला 
    लागते.* 

* शिरगाव मंदिराच्या पत्र्याचा मंडपात 
   25/30 लोक वस्ती करू शकतात.

 *कावळा गड* 
* गड चढायला अर्ध्या तास लागला.
* पूर्ण गडफेरी करुन पायथ्याशी 1 
  तासात पोहोचलो.

* वरंधा घाटात महाड आणि भोरच्या 
  सीमेवर खिंड आहे तिथेच गड   
  चढायला सुरवात होते.

* गडाचा माथा मोठा आणि पसरलेला  
  आहे. पण गडावर आम्हाला जास्त 
  अवशेष दिसले नाहीत. (गडावर 
  अजून तटबंदी, इत्यादी अवशेष 
  आहेत. असे वाचल होतं. नक्की कुठे 
  माहीत नव्हते. गडावरील जंगल मुळे 
  शोधायला जमल नाही.)

* सुरुवातीला काही पायर्‍या लागतात,
   गडावर 2 टाकी आहेत 
   (1 सुखलेल) तिथेच तांदळा 
   स्वरूपातील देव, 
   1 चौथरा, गडाचा एका टोकाला 
   गोल बुरुजावर भगवा फडकविला 
   आहे. 

* **रस्त्याचा पलीकडे गडाचा दुसरा 
   भाग आहे.** 
* इथे आम्हाला 6 टाकी, जुन 
   वाघजाई मंदिर, कातळातील 
   पायऱ्या दिसल्या 
    _( मंदिराच्या पुढे उजवीकडे 
   खालीआहे, पण सध्या ह्या वाटेवर 
   गुरढोर तसेच बहुतेक माणसे जाऊ 
   नये म्हणुन लाकडे टाकून वाट 
   बंद केली होती.)_ 

* ह्या टाकी पाहण्यासाठी (भोर 
  बाजूला) टपरीवाले आहेत. त्यांचा   
  थोडं पुढे, एक वाट वर जाते. 
  इथून/10 मिनटात टाकी 
  जवळ पोहचतो. टाकी डावीकडे 
  आहेत आणि मंदिर उजवीकडे.

 *शिवतरघळ* 
* गड पाहून आम्ही शिवतरघळ येथील
  रामदास स्वामी ह्यांची गुहा पाहायला 
  गेलो.

* गुहेत दर्शन घेऊन दुपारी साडेतीन 
  वाजता. मुंबई साठी प्रवास सुरु 
  केला.

Monday, 5 February 2024

हटकेश्वर ते लेण्याद्री

04022024 रविवार
* कोळेवाडी -हटकेश्वर- लेण्याद्री  
   गणपती पर्यंत 12.5 km चा 
   ट्रेक आहे. 
* कोळेवाडी गावातून सकाळी 6.30 
   वाजता ट्रेकला सुरवात 
   केली, सकाळी 10 वाजता आम्ही 
    मंदिरा जवळ पोहोचलो. 
   लेण्याद्री गणपती मंदिरात दुपारी 
   3.30 वाजता पोहोचलो.
* एकूण 9 तास लागले.
* कोळेवाडी ते हटकेश्वर मंदिर 
   साडेतीन तास चढायला लागले.
* हटकेश्वर ते लेण्याद्री गणपती मंदिर 
  साडेतीन तास लागले.

* डोंगरावर हटकेश्वर शिव मंदिर, 
  2 गुहा, 3 टाक्या आहेत. 
  माथ्यावर हे सगळ पाहण्यासाठी वेळ 
  लागतो.
* छोटया गुहेमध्ये गणेश मुर्ती आहे. 
* दुसरी गुहा आतमध्ये खोलवर अरुंद 
   होत जाते, किती खोलवर 
   आहे कळत नाही. 
* मंदिराच्या बाजूला पाण्याची टाक 
   आहे, पण त्यातील पाणी   
   पिण्यास योग्य नाही. जेथे नैसर्गिक 
   पूल/नेढ आहे त्या बाजूला  
   2 टाक आहेत, त्यात एक बुजलेले 
   आहे. बुजलेल्या टाकीच्या 
   वरील, टाकीतील पाणी पिण्यास 
   योग्य होते. 

* कोळेवाडी तून जाणारी वाट 
   मळलेली नाही, त्यामुळे चुकायला 
   होते. खास करून वरच्या टप्प्यातील 
   वाट, काही ठिकाणी 
   कारवीच्या झाडीतून वाट जाते. 
   बरेच ठिकाणी वाटेत माती 
   भुसभुशीत आहे, त्यामुळे पाय 
   सरकन्याचे प्रमाण जास्त आहे. 
   खास करून माथ्यावर पोहोचण्याचा 
   आदि एक कातळ टप्पा 
   आहे. तिथे माती जास्त पडते. ह्या   
   टप्प्यावर दोर घेऊन गेले तर 
   जास्त सोयीचे ठरेल.

* रात्री कवडधारा देवी मंदिरात वस्ती 
   केली, मंदिर महामार्गाला 
  लागूननच आहे. मंदिरात 50 माणसं 
  झोपू शकतात. पण मंदिर 
  संध्याकाळी बंद करतात, त्यामुळे 
  गावातील पुजारी कडून चावी 
  आधीच घ्यायला लागते. कोळेवाडी 
  गावात आत ही मारुती 
  मंदिर आहे, ते मंदिर ही संध्याकाळी 
  बंद करतात.

* आम्ही हॉटेल हर्ष मध्ये सकाळच्या 
  नाश्त्याची सोय केली होती. 
   त्यावेळी त्या हॉटेल मालकाने 
  आमच्यासाठी मंदिराची चावी घेऊन     
  ठेवली होती. आम्ही त्यांचा कडून 
  चावी घेतली.

* हॉटेल हर्ष - गणपत कुमाकर - 
   9766562973

Friday, 4 November 2022

जालना, बुलढाणा प्राचीन ५ - देऊळराजा येथील गडी, बारव, सिंधखेडराजा दर्शन.

जालना, बुलढाणा प्राचीन ५ - देऊळराजा येथील गडी, बारव, सिंधखेडराजा येथील महाल, समाधी इत्यादी. जालना येथील मस्तगड भुईकोट, दरवाजा.

आज आम्ही देऊळराजा येथील गडी, बारव पाहून.  सिंदखेडराजा पाहून जालण्याला जाऊन मुंबई साठी ट्रेन पकडणार होतो.

देऊळगावराजा बारव 
पहिली बारव
ठरल्याप्रमाणे आम्ही सकाळी साडे सहा वाजता देऊळगावराजा साठी निघालो. सिंदखेडराजा ते देऊळगावराजा 15 कि.मी आहे. अर्धा तासात आम्ही तेथे पोहोचलो. पहिले आम्ही गावाच्या थोड्या बाहेर असलेल्या बारव पाहायला गेलो. गावातील लोकांना विचारात विचारात, आम्ही तिथे पोहोचलो. पण रस्त्याचा बाजूला सकाळी बरेच जण चिंपाट घेऊन बसले होते. त्यामुळे आम्ही तोंडाला मास्क घातला, कारण पूर्ण रस्ताच भरला होता. त्यात आम्ही एकदमच चुकीच्या वेळेत पोहोचलो होतो. ह्या वरुन कळलं गाव हागणदारीमुक्त नाही.

रस्त्याला उजव्या बाजूला एकाचा खाजगी जागेत बारव आहे. तिथे त्याची शेती आणि घर दोन्ही आहे. त्यामुळे आम्ही त्यांना विचारलं आणि त्यांनी आम्हाला विहीर दाखवली. बारव मोठाची विहीर सारखी आहे आणि त्याला जाण्यासाठी पायऱ्या आहेत. काही पायऱ्या उतरून दोन्ही बाजूला छोटी  देवडी आहेत त्यातील एका देवडीच्या बाजूलाच भिंतीवर एक शिलालेख आहे. 
शिलालेखचा फोटो शेवटी दिला आहे. 

दुसरी बारव आणि प्राचीन समाधी 
ती बारव बघून, अजून त्याचा पुढची बारव पहायला गेलो. 
हि बारव अगदी 5 ते 10 मिनिटाच्या अंतरावरच पुढे एका शेतात आहे. बारव आणि प्राचीन समाधी आहे. समाधी बहुतेक कोणी सरदार किंवा राज घराण्यातील व्यक्तीची असावी. त्यामुळे तिची डागडुजी चांगली ठेवली आहे. पण बारव दुर्लक्षित आहे, त्यामुळे पूर्ण झाडा झुडपाने झाकलेली दिसते. तसेच विहिरीच्या बाजूला असलेल्या मोठा जवळ काही घरा सारखा अवशेषची भिंत ढासळलेली दिसते. ही बारव, पहिल्या बारव सारखीच दिसते, पण आकाराने लहान दिसते. बहुतेक त्याकाळी बारवचे पाणी समाधी समोर असलेल्या चौकट मध्ये सोडत असावेत. सुशोभिकरण साठी. हि बारव बघून पुन्हा आम्ही गावात बालाजी मंदिराच्या बाजूला असलेली बारव पहायला गेलो. पुन्हा नाकतोंड झाकुन घेतलं आणि निघालो.

बालाजी मंदिरा शेजारी असलेली बारव आणि दरवाजा आणि तटबंदी 
बालाजी मंदिराच्या बाजूला लागून रस्त्यालाच बारव आहे. 
रस्त्याचा बाजूला 10 ते 12 फुटाची भिंत असल्यामुळे दिसत नाही, पण त्या भिंतीला सीमेंटच्या दोन छोट्या चौकनी खिडकी आहेत, त्या मधून थोडीशी दिसते. त्या भिंतीच्या दोन बाजूला बारव मध्ये जायला पायऱ्या आहेत. पण तिथे लोकांनी कचरा आणि अडगळ ठेवली आहे. आम्हाला वाटलं आम्हाला काही बारव बघायला भेटत नाही, पण तिथे एकाने सांगितले, मंदिराच्या समोर मंदिर कार्यालयात विचारा ते तुम्हाला सांगतील. 

कार्यालयात विचारले असता तेथील एक काका चावी घेऊन आम्हाला बारव दाखवायला आले. 

बारव वर्णन
बारव खूप सुंदर आहे. बारवच पाणी थोडं स्वच्छ दिसत होते. त्यात पाईप टाकले होते, त्यावरुन ते पाणी कशाला तरी वापरत असावेत. बारवला दोन बाजूने दरवाजा आहेत. तसेच बारवच्या थोडीशी मध्ये अशी, एक मजली दगडी इमारत आहे, त्याचावर बहुतेक नंतर बारीक विटांने अजून एक मजला (बहुतेक नंतर बांधलेला दिसतो) आहे. त्या मजल्यावर जाण्यासाठी भुयार सारख्या पायऱ्या आहेत. तिथून वर गेले असता आपल्याला वरुन बारव दिसते पण पूर्ण दिसत नाही. आणि तेथे वर जुन घर आहे. आम्ही बारव पाहून नाश्ता करून अजून आजुबाजूचे अवशेष पाहून घेतले. मंदिराच्या आजूबाजूच्या पूर्ण परिसरात आपल्याला जुनी वाड्या सारखे घर दिसतात. ह्या वरुन अंदाज लावता येतो. त्याकाळी  ह्या बारवच पाणी प्यायला वापरत असावेत.
दरवाजा 
बारवच्या पुढे, रस्त्याला समोर दरवाजा आहे. आणि बाजूला थोडी फार तटबंदी दिसते. त्याकाळी एक प्रवेश द्वार असावे. 
बाकी नामशेष झालेली दिसते. आम्ही मंदिराच्या समोरच एका छोट्याशा गल्लीत वाडा आहे. वाडा सध्या आतून पूर्ण ढासळलेला आहे, फक्त बाहेरून भिंती चांगल्या दिसतात. तो पाहून घेतला.

शाळेतील गडी 
तो वाडा बघून आम्ही कस्तुरबा कॉन्व्हेंट शाळा बघायला गेलो. कारण त्या शाळेत गडीचा दरवाजा आहे, आणि त्याला लानूनच अथवा त्या गडीतच शाळा बांधली आहे.
गुगल नक्षा वरती बघितल्या वर अंदाज येतो बहुतेक हि गडी असावी. कारण त्याचे तीन बाजूचे बुरुज आणि तटबंदी दिसते. एका बाजूने पडलेली किंवा ढासळलेली असावी, त्यात अतिक्रमण मुळे एका बाजूला घर दिसतात. 

शाळेच्या दरवाज्याने आत गेलो असता. डावीकडे आपण मुख्य दरवाजा आहे, तेथे जातो. दरवाजा रस्त्याने दिसतो पण रस्त्याचा बाजूने प्रवेश बंद ठेवतात. दरवाजा चांगल्या स्थितीत दिसतो. त्याला बहुतेक शाळेने रंगवलं आहे. 

शाळेच्या दरवाज्याने आत आल्यावर उजवीकडे आपल्याला दोन बुरुज दिसतात. पण त्यावर वाढलेली झाडे झुडपे वाढलेली आहेत आणि मुख्य करुन बुरुज आतून ढासळलेला आहे, त्याचा माती वरुन चालणे धोकादायक वाटत होते. म्हणून आम्ही बुरुज लांबूनच बघितला. पन बुरुज आणि तटबंदी बाहेरच्या बाजूने चांगली दिसते. 

त्यामुळे आम्ही बाहेरून बघायला गेलो. पण त्या रस्त्याने पुढे चालू लागलो असता,  एक जन रस्त्याला चिंपाठ घेऊन बसलेला दिसला. आणि तेथे आलेला दुर्गंध आणि रस्त्याला दिसलेली घाण आम्ही समजलो, हा रस्ता हागणदारीचा आहे. मग आम्ही तिथूनच फोटो काढून पाठी फिरलो.

सिंदखेडराजा दर्शन
तिथून आम्ही नाश्ता करून पुन्हा सिंदखेडराजाला आलो.
दुचाकी असल्यामुळे आम्हाला फिरायला जास्त वेळ लागला नाही.
सिंदखेडराजाला बघण्यासारखे म्हणजे, लखोजीराजे ह्यांचा वाडा जेथे राज माता जिजाऊ साहेब यांचा जन्म झाला. तसेच लखोजीराजे ह्यांची समाधी, शिवाच एक प्राचीन मंदिर. काळा कोट बघण्यासारखे आहे. 

लखोजी राजे जाधव ह्यांचा राजवाडा
पहिला आम्ही राजवाडा पाहायला गेलो. वाड्याचा बाहेरच्या तटबंदी अजून चांगल्या दिसतात. पण आत मात्रं चौथरे दिसतात. एके ठिकाणी जिजाऊ साहेबांच जन्म झाला, ती खोली आहे. चौथरा खाली मोठा तळ मजला आहे  बहुतेक त्यावेळी तेथे सैन्य ठेवत असावेत. थोडं पाठी मागे राजदरबार आहे. आम्ही महाल बघून 
काळा कोट बघायला गेलो.

काळा कोट, शिव मंदिर आणि समाधी
काळा कोटमध्ये बहुतेक संग्रहालय बनवत आहेत, त्याच काम चालू आहे. आम्ही तिथे असलेल्या प्राचीन मुर्ती बघायला गेलेलो. ते पाहून आम्ही शिव मंदिर पाहायला गेलो. शिव मंदिर पाहून आम्ही लखोजी राजेची समाधी पाहिली. 

जालना प्रवास
आमचं सिंदखेडराजा बघून झालं. मग आम्ही दुपारी जालना साठी निघालो.  कारण तेथून रात्री आमची मुंबई साठी ट्रेन होती. आम्ही संध्याकाळी ४\५ दरम्यान पोहोचलो. आमच्याकडे बराच वेळ होता. त्यामुळे आम्ही तेथील रस्त्यात लागलेला दरवाजा, तसेच मस्तगड भुईकोट पाहिला.

मस्तगड भुईकोट
भुईकोट होता, रस्त्याचा बाजूने बाहेरून एका बाजूची तटबंदी दिसते. भुईकोटला दरवाजा नाही पण दरवाजा आतील भागातील देवडी आहे. तसेच दरवाजातून आत गेल्यावर एका बाजूला (उजव्या बाजूला) थोडी तटबंदी लागते आहे. आत मैदानात दोन तोफा ठेवलेल्या आहे.
ह्या भुईकोट मध्ये आता नगर परिषदेची पाण्याची उंच टाकी बांधली आहे. आत बरेच नगर परिषदेचे भंगार सामान काही जुन्या गाड्या ठेवल्या आहेत. तसेच काही घरे पण आहेत. आणि बहुतेक काही बैठी कार्यालय आहेत. बहुतेक जालना नगर परिषदेची असावीत. कारण भुईकोटच्या मुख्य दरवाजा वर जालना नगर परिषदेचा फलक लावला आहे.

भुईकोट बघून एक मंदिरात काही वीरगळ, आणि प्राचीन मुर्ती आहेत. त्या बघितल्या. 

अश्या प्रकारे आमचा जालना, बुलढाणा दौरा पूर्ण झाला.

धन्यवाद
पाहिली बारव 


देवडीच्या बाजूला असलेला शिलालेख 







दुसरी बारव आणि समाधी 







बालाजी मंदिरा शेजारी असलेली बारव


बालाजी मंदिरा येथील दरवाजा 



मंदिराजवळ असलेले जुनी घरे. 

शाळेतील गडीचा दरवाजा 





गडीची तटबंदी आणि बुरुज 

गडीची तटबंदी आणि बुरुज 

गडीची तटबंदी आणि बुरुज 


मस्तगड भुईकोट, जालना

जालना येथील एका मंदिरात ठेवलेल्या प्राचीन मूर्ती. 


Monday, 29 August 2022

जालना, बुलढाणा प्राचीन ४- लोणार दर्शन, अंजनीची बारव

जालना, बुलढाणा प्राचीन ४- लोणार दर्शन, अंजनीची बारव

चौथ्या दिवशी आम्ही लोणार पाहून संध्याकाळी सिंदखेडराजाला वस्तीला गेलो. वाटेत अंजनीची बाराव पाहून पुढे गेलो. सिंदखेडराजाला खूपच कमी हॉटेल्स आहेत, त्यामुळे लोणार वरुन सकाळी लवकर उठून आलो असतो, तर बरं झालं असतं. असे वाटू लागले. पण बड्या मेहनतीने शेवटी एक हॉटेल मिळाल. त्यामुळे सिंदखेडराजाला राहण्याची योजना करू नका.

लोणार दर्शन
लिंबी बारव 
आज आम्ही सकाळी उठून पूर्ण लोणार फिरायचा ठरवलं. सगळ्यात पहिला आम्ही लिंबी बारव बघायला गेलो. बारवचा दरवाजा बंद होता. बहुतेक कोरोना मुळे बंद ठेवली होती. बारवला लोखंडी जाळीचा कुंपण होता,  तेथे राहणारे मुलांना पाहून आम्हीही तसेच  त्यावरून उडी मारून आम्ही गेलो.
बारवची अवस्था खराबच होती. त्यामुळे जास्त काही नक्षी काम दिसल नाही, बहुतेक जास्त नक्षी काम नव्हते. त्यामुळे आम्ही बारव पाहून दैत्य सुदन मंदिर पाहायला गेलो. 
लिंबी बारव

दैत्यसुदन मंदिर 


दैत्यसुदन मंदिर 




दैत्यसुदन मंदिर

दैत्य सुदन मंदिर
दैत्य सुदन मंदिर खूपच सुंदर आहे. मंदिर पाहता, आपण कर्नाटकच प्राचीन मंदिर पहात आहोत असे वाटते. पण मंदिर आतून मात्रं साध्या विटांच किंवा जास्त कलाकृती केलेल दिसत नाही. बहुतेक मंदिर आतून मजबूत व्हावे  म्हणून मंदिरात काही बद्दल केले असावेत, किंवा पुन्हा नवीन काम केले असावे. असे मला वाटते.
मंदिराच्या बाजूला, आपल्या डाव्या बाजूला छोट प्राचीन मंदिर आहे. त्यात ब्रह्म, विष्णु आणि गरुड मुर्ती आहेत. आम्ही लवकर गेलो होतो. त्यामुळे तिथे असलेल्या पहारेकरीची नऊ वाजता येण्याची वाट पहात होतो. पण तो काही आला नाही. मग आम्ही दहा वाजता, लोणार सरोवर पहायला निघालो.

धर्मशाळा
सरोवरलाजो रस्ता जातो तिथे सरोवरला पोहोचण्याआधी एक चौक लागते.  त्याचा डाव्या बाजूला रस्त्यालाच पण थोडी उंचावर अशी धर्मशाळा लागते, ती पाहिली. धर्मशाळा बंदच होती, त्याचा लोखंडी दरवाजा वरुन गेलो, बहुतेक कोरोनामुळे लोकांसाठी बंद होती.

लोणार सरोवर आणि सरोवर काठाची मंदिर
लोणार सरोवर जग प्रसिद्ध आहे, मला जास्त काही सांगायची गरज नाही. पहिला सुरवातीचे गोमुख मंदिर आणि पापहरेश्वर मंदिर पाहून, आम्ही तलाव काठावरची मंदिर पाहायला गेलो.
गोमुख मंदिर नंतर खाली सरोवर कडे जाताना वाटेत अजून काही  प्राचीन मंदिर लागतात. गोमुख मंदिर नंतर कुमारेश्वर मंदिर, चोपड महादेव मंदिर, यज्ञेश्वर महादेवी मंदिर, कपिला संगम मंदिर, विष्णु बघिच्छा मंदिर, रामायण मंदिर, वाघ महादेव मंदिर,  मोर महादेवी मंदिर,  कमळजा देवी मंदिर.

कमळजा देवीच्या मंदिराच्या पुढे ही एक अंबरखाना आहे. पण कोरोना मुळे सरोवर बंद असल्यामुळे तेथील झाडी खूप वाढल्यामुळे जंगल झाले होते. त्यामुळे तेथील वाट बंद केली होती. सागर ह्याआधी जाऊन आला होता, त्यामुळे त्यांनी सांगितले. सरोवर काठ मोकळा असतो आणि तिकडे काही विशिष्ट दगड हि दिसतात. पण पूर्ण जंगल वाढल्यामुळे, सरोवराचा काठा पर्यंत जंगल पसरले होते, त्यामुळे काठ दिसत नव्हता. 

नंतर आम्ही view  tower वरुन सरोवराचा दृश्य पाहायला गेलो. इथे हि वेगळी तिकीट घ्यायला लागते. पुन्हा इथे DSLR कॅमेराने फोटो काढून देत नव्हते. पण आम्ही सरोवर पहायला जाताना खाली जंगलात जाते वेळी, (माझ्या कॅमेरा माझा गळ्यात लटकलेला होता) पावती फाडली होती. ती दाखवली त्यावेळी त्यांनी आम्हाला फोटो काढून दिले. सागरकडे पन DSLR होता, पण त्याच्या बॅगेत होता, त्यामुळे त्या वन अधिकाऱ्याला कळल नाही. पण त्या पावतीचा आम्हाला इथे फायदाच झाला. एकच पावती असल्यामुळे, आम्ही दोघांनी आलटून पालटून एकमेकांचे कॅमेरे काढत होतो. कारण पुन्हा एक पावती एक कॅमेरा असा काही बोलायला नको,  म्हणून आम्ही धोका पत्करला नाही.

सरोवर पाहून आम्ही बारा वाजता हॉटेल वर पोहोचलो. 
तसेच आम्ही बॅग घेऊन सिंदखेडराजा साठी निघालो. वाटेत आम्ही अंजनीची बारव पाहिली आणि वस्तीला पोहोचलो.

अंजनीची बारव
अंजनी लोणार पासून सुलतानपूर मार्गे १६.९ कि.मी आहे. आम्ही अर्ध्या तासात तिथे पोहोचलो. 
पाऊस जास्त झाल्यामुळे  बारव एकदम भरली होती, त्यामुळे नीट पाहता नाही आली. तरी पण बारवच्या एका बाजूला छोटा मंडप दिसतो. बाकी बारवच्या तीन बाजूला पायऱ्या आहेत. आम्ही ४.३० वाजता, सिंदखेडराजासाठी  पुढे निघालो. अंजनीवरुन सिंदखेडराजा ४१.४ कि.मी आहे. आम्हाला पोहोचायला एक ते सव्वा तास लागला.
त्यानंतर आम्हाला हॉटेल शोधायला वेळ लागला. शेवटी एक बालाजी लॉज मध्ये आम्ही ९०० रुपये भाडे देऊन राहिलो. पण हॉटेल ठीक होत.


दुसर्‍या दिवशी, आम्ही सकाळी लवकर उठून देऊळराजा येथील गडी, आणि काही बारव पाहणार होतो. आणि नंतर सिंदखेडराजा येथील लखोजीराव जाधव ह्यांचा राजवाडा, समाधी स्थळ, प्राचीन मंदिर आणि बारव पाहून जालना साठी निघणार होतो. वर सांगितल्याप्रमाणे आम्हाला हॉटेल शोधायला खूप मुश्किल झाले.

अंजनीची बारव

अंजनीची बारव


गोमुख मंदिर












 कमळजा देवी मंदिर



धर्मशाळा

धर्मशाळा



लोणार सरोवर view  tower  वरून टिपलेले दृश्य. 

Sunday, 28 August 2022

जालना, बुलढाणा ३ प्राचीन. मेहकर येथील प्राचीन मूर्ती, परडा येथील मालिकार्जून शिव मंदिर आणि उस्वाद येथील शिव मंदिर.

जालना, बुलढाणा ३

भाग ३

मेहकर येथील प्राचीन मूर्ती,  परडा  येथील मालिकार्जून शिव मंदिर आणि उस्वाद येथील शिव मंदिर. 

सतगाव-भुसरी येथील मंदिर, बीबी ची गडी पाहून आम्ही लोणार ला मुक्कामी आलो. 

मेहकर 
भटकंतीचा आज तिसरा दिवस, आज आम्ही मेहकर येथील बालाजी मंदिर, मठ, नृसिंह मुर्ती पाहून, मालिपेठ येथील अजून दोन प्राचीन मुर्ती पहिल्या, आणी नृसिंह मुर्ती जिथे ठेवली होती ती गुहा हि पहिली. ते पाहून आम्ही दुपारी परडा आणि उस्वाद येथील शिव मंदिर पाहिले. 
सकाळी साडेसात ला आम्ही मेहकर साठी निघालो. 
लोणार ते मेहकर अंतर २१ कि.मी आहे. त्यामुळे आम्ही लोणार ला नाश्ता करुन निघालो. मेहकर ला पोहोचायला आम्हाला पाउण तास लागला.

मेहकरला आम्ही पहिले बालाजी मंदिर पहायला गेलो. 
मंदिर शंभर वर्षे जुन असावे. पण मंदिरातील विष्णु ची मुर्ती बाराव्या शतकातील आहे. मंदिरात फोटो काढून देतात. अगदी मूर्तीचा सुधा. मूर्तीला बालाजी का म्हणतात माहित नाही पण मुर्ती विष्णुची आहे. साधारण ११ फुट उंच आहे. मूर्ती कार्तिकी पौर्णिमा निमित्ताने पूर्ण फुल हाराने सजली होती. पण मूर्तीच्या बाजुच्या प्रभावळीवर विष्णुचे दश अवतार दिसत होते.  विष्णु च्या डाव्या पायाजवळ लक्ष्मी मातेची मुर्ती आहे.
मुर्ती बद्दल गावातले सांगतात, मुर्ती ई स वीसन अठराशे मध्ये मंदिर परिसरात एका सागाच्या पेटीत, चंदनाच्या भुस्या मध्ये ठेवलेली सापडली. त्या सोबत ताम्रपट होता. पण ताम्रपट ब्रिटिश सरकारने नेले. मुर्ती ही नेणार होते पण गावातल्या लोकांनी लगेचच त्या जागी मंदिर उभारून तिची पूजा अर्चना सुरू केली. त्यामुळे ब्रिटिश सरकारने मूर्तीला हाथ लावला नाही. बाकी मुर्ती बद्दल वर्णन मंदिरात फलक लावला आहे, त्याचा मी फोटो लावला आहे. 
मंदिराच्या गर्भ गाभार्‍या वर वेद मधील श्लोक लावला आहे. त्यात प्रणिती नदीचा उल्लेख आहे, त्यावरून मेहकर प्राचीन आहे असे म्हणतात.

मंदिर परिसरात अजून ही काही मंदिर आहेत. बालाजी मंदिराचा समोर (बाहेर) गरुड च मंदिर आहे. मुर्ती च्या पाठी आरसा आहे, त्यात पाहिला असता बालाजी मुर्ती दिसते.
गरुड मंदिराच्या बाजूला, डावीकडे शिवाच मंदिर आणि उजवीकडे मारूतीचे मंदिर आहे. तिन्ही मंदिर लहानच आणि नवीनच आहेत. पण शिव मंदिराचे खांब फक्त प्राचीन आहेत. बालाजी मंदिराच्या समोर खाली प्रणिती/पैनगंगा नंदी दिसते, पण लोकांनी तिचा नाला केलेला दिसत होता. 
मंदिराच्या पाठी ( मंदिर परिसरात) ही तीन मंदिर आहे, भवानी माता, कार्तिक आणि केशव. त्यातील उजवीकडचे केशवराज मंदिर मधील मुर्ती प्राचीन आहे. मुर्ती दोन फुट उंच असावी.  ही मुर्ती जेथे आहे त्याच ठिकाणी बालाजीची-श्री शारंगधर मुर्ती आणि केशवराजची मुर्ती सोबत सापडली. केशवराज मूर्तीच्या प्रभावळीवर हि विष्णु दशावतार आहेत.
मंदिर परिसराच्या दरवाजावर (गेट) ही प्राचीन अवशेष दिसतात. तसेच मंदिराच्या दरवाजाच्या (गेट) च्या बाजूला आपल्याला रस्त्याला एक बुरुज आणि थोडी तटबंदी दिसते. 
मंदिर बघून आम्ही मठ बघायाला गेलो. मंदिराच्या इथून आम्ही सरळ रस्त्याने खाली गेलो असता, आपल्याला दरवाजा (गडीचा दरवाजा सारखा) लागतो.
दरवाजातून पुढे आलो असता, डावीकडे मठ लागतो. मठाला दगडी बांधकामाची भिंत आहे, त्यामुळे बाहेरून लगेच दिसत नाही. मठा मध्ये आत नक्षीदार दगडी खांबाचा मंडप आहे.  समोर चौरसाकृती सुकलेले कुंड दिसते. मठ बघून आम्ही नृसिंह मंदिर बघायाला गेलो.

नृसिंह मंदिर
मेहकर मध्ये खूपच गल्लीतून फिरायला लागते. त्यामुळे गुगल नक्षा पेक्षा ही माणसांनाच विचारायला लागते. 
आणि लगेच कळत नाही. विचारत विचारत आम्ही मंदिराजवळ पोहोचलो. 

नृसिंह मुर्ती मेहकर जवळील माळीपेठ/मळीपेठ रोड येथे भुयारात मिळाली. पण सागरने मला सांगितले, प्राचीन काळात नृसिंह देवाची पूजा उपासना एकदम कडक शिस्तीत करायचे. त्यामुळे नरसिंह चे मंदिर असे जमिनी खाली भुयारात असायचे. ते भुयार पाहून मला हि पटले, कारण आत छोट्या मंदिर सारखेच होते.

पाऊणे अकरा वाजता आम्ही नृसिंह मंदिरात गेलो तेव्हा पुजारी पूजा करत होते, त्यामुळे मूर्ती वरील सगळे अलंकार आणि वस्त्रं काढून बहुतेक अभिषेक/स्नान घालत असावेत. त्यामुळे आम्हाला मूर्तीचे मूळ रूप दिसले. आमची वेळ चांगली होती त्यामुळे आम्हाला ती मुर्ती मुळ स्वरुपात दिसली.  मुर्ती बद्दलची सविस्तर माहिती मंदिरात फलकावर लावली होती, त्याचा फोटो मी खाली दिला आहे. 
मुर्ती 2 फुट उंच असावी पण सुंदर दिसत होती.  मंदिराच्या बाजूला तिथेच एक संत/बाबा ह्यांच मंदिर आहे. त्यांना ती मुर्ती भेटली होती.  

माळीपेठ/मळीपेठ येथील दोन विष्णू मंदिर
पुजार्‍याने आम्हाला मेहकर जवळ माळपीठ येथे विष्णुच्या अजून दोन प्राचीन मुर्ती आहेत ह्याची माहिती दिली. त्यातील एक मुर्ती गोपाळ बाळकृष्ण मंदिर मध्ये आणि एक पांडुरंग जावळे म्हणुन गृहस्थ आहे त्यांचा घरी आहे, असे सांगितले. मेहकर पासून माळपीठ १\२ कि.मी असल्यामुळे आम्ही त्या मुर्ती पाहायला गेलो. 

गोपाळकृष्ण मंदिर येथील विष्णू मूर्ती
पहिले आम्ही गोपाळकृष्ण मंदिरात पोहोचलो. हि मुर्ती मुख्य मंदिरात आहे. मंदिर नव्याने बांधलेले आहे, आत देवडी सारखं पुन्हा छोट मंदिर आहे त्याला लोखंडीदार लावुन टाळा लावलेला असतो. त्यात हि विष्णुची मुर्ती आहे. मुर्ती साधारण दोन ते अडीच फुटाची असावी. गावातील लोक ह्या मूर्तीला गोपाळकृष्ण मुर्ती बोलतात. बहुतेक त्यावरूनच ह्या मंदिराला नाव दिलं आहे. गावकरी बहुतेक नित्य नेमाने पूजा अर्चना करत असावे, कारण मूर्तीला वस्त्रं आणि पुष्पहार घातले होते. त्यामुळे मुर्ती आम्हाला मुळ रुपात पाहता आली नाही. मंदिराच्या समोर बाहेर छोट्या पत्र्याचा छताखाली शिवाची पिंड, नंदी, एक जुनी झिज झालेली मुर्ती ठेवली आहे. बहुतेक ती कुठच्या तरी प्राचीन मंदिराच्या खांबावर असावी असी दिसते. तसेच तिथे एका मूर्तीचा झिज झालेला भग्न मूर्तीचा मुखवटा आहे. 

पांडुरंग जावळे ह्यांची विष्णुची मुर्ती
ती मुर्ती पाहून आम्ही पांडुरंग जावळे ह्यांची विष्णुची मुर्ती पाहायला गेलो. मंदिरा पासून अगदी ३००\४०० मीटर अंतरावर असावे. गावात कोणाला ही विचारले असता तुम्हाला सांगतील. जावळे ह्यांचे स्वताचे दुकान आहे त्याचा पाठी मागेच त्यांच घर आहे. 
आम्ही मंदिर पासून दुचाकीवरून २ मिनटात जावळे ह्यांचा दुकाना जवळ पोहोचलो, तिथून डावीकडे दुकानाच्या बाजूने एक छोटा रस्ता जावळे ह्यांचा घराजवळ जातो. अगदी हाकेच्या अंतरावर आहे. 
आत मध्ये गल्लीत अजून वस्ती आहे.

जावळे ह्यांचे दोन मजली घर आहे. त्याचा बाहेरच त्यांनी मंदिर बांधून ही मुर्ती ठेवली आहे. जावळे ह्यांना घर बांधत असताना, आताच्या त्यांचा दरवाज्याच्या पायऱ्या आहेत, तिथे हि मुर्ती सापडली. तो दिवस अक्षय तृतीया होता. म्हणून त्यांनी त्यांचा दरवाजा समोर तिथेच मंदिर बांधले आणि मुर्ती स्थापित केली. ही  मुर्ती सुद्धा दोन ते अडीच फुटाची असावी.  जावळे मूर्तीची नित्य नेमाने पूजा करतात. त्यामुळे ह्या हि मूर्तीला धोतर वस्त्रं आणि पुष्प हार घातला होता. त्यामुळे आम्हाला मूर्तीचा पूर्ण मूळ रूप पाहता आले नाही.  जावळे यांनी आम्हाला मुर्ती आत जाऊन नीट पाहून दिली.  

जावळे ह्यानी आम्हाला जिथे नृसिंह देवाची मूर्ती सापडली ती गुहा दाखवली. जावळे ह्यांचा घराचा  बाजूला डावीकडे गाव गल्लीत रस्ता जातो. तिकडे घेऊन गेले अगदी दोन मिनटात आम्ही चालत पोहोचलो. गल्लीच्या छोट्या रस्त्याचा बाजूलाच गुहा आहे. पण लगेच कळत नाही. त्या जागेला वर छप्पर केले आहे, गुहा खाली आहे. ६\७ पायऱ्या उतरल्यावर आपण गुहे च्या दारातून आत गेल्यावर आपण एका चौरस खोली मध्ये गेल्या सारखे वाटते. आत ४\५ मानस बसतील आणि  वाकून उभी राहतील अशी जागा आहे. दरवाजातून आत गेल्यावर, पुन्हा डावीकडे एक छोटा भुयाराचा दरवाजा (चौकट) लागतो. भुयाराच्या पहिल्या दरवाजा पेक्षा ही आतील दरवाजाची चौकट थोडी लहान आहे. मी अगदीच गुडघ्यांवर आणि डोपरावर लहान मुलां सारखा गेलो. आत मध्ये गुहेच्या ह्या मुख्य गाभाऱ्यात मुर्ती होती. मूर्तीचा  भद्र पिठ अजून तिथेच ठेवलं आहे. आत मध्ये थोडं वाकून उभा राहता येईल येवढा उंच आहे. कारण आत थोड घुमट सारखं भाग आहे. आणि २\३ माणस उभे राहतील येवढी जागा आहे.
गुहेच्या मी विडिओ काढला आहे. लवकरच YouTube वर टाकेल.
गुहा पाहून आम्ही पुन्हा जावळे ह्यांचा घराजवळ आलो. तिथून पुन्हा उजवीकडे पाठी मागे  दोन मिनिटावर जुनी बारव आहे. जावळे ह्यानी आम्हाला ती ही दाखवली. बारव पूर्ण पणे नष्ट झालेली दिसते, बाजूला पूर्ण झाडी झाली होती. बारवचे काही दगड दिसत होते. पण ती बारव कमी आणि कचरा कुंडी जास्त वाटत होती.

श्री पांडुरंग जावळे ह्यानी आम्हाला केलेल सहकार्य आणि त्यांनी केलेला पाहुणचार आम्ही कधी विसरणार नाही. 

कांचन महाल
तिथून आम्ही कांचन महाल पाहायला गेलो. २ कि.मी वर असल्यामुळे, आम्ही लगेच पोहोचलो. महाल तसं काही पाहण्यासारखे नाही आहे, त्यामुळे आम्ही ५ मिनटात पाहून, 

पुन्हा मेहकर मार्गे निघालो. वाटेत आम्हाला मेहकरला रस्त्यात एक प्राचीन वास्तू दिसली ती पाहायला गेलो. दिसताना एखाद्या सरदाराची समाधी असावी अस वाटत होतं. पण तिथे गेल्यावर तेथील लोकानी सांगितले दत्त ( दत्तगुरू ) मठ दिसले. आम्ही ते पाहायला गेलो. आत मध्ये दरवाजा बंद असल्यामुळे लोखंडी दरवाजातून पाहताना समाधी सारखेच दिसत होते  pan बहुतेक लोकानी तिथे दत्ताची मुर्ती/ फोटो ठेवून मठ केला असावा, असे मला वाटले. बहुतेक मी चूक ही असेल.

परडा येथील मल्लिकार्जुन शिव मंदिर
ते पाहून आम्ही लोणारला निघालो.  कारण आम्हाला आता परडाला मल्लिकार्जुन शिव मंदिर पाहायला जायचे होते. त्यासाठी आम्हाला पुन्हा लोणार मधूनच जायचे होते. मेहकर ते परडा अंतर ३४ कि.मी आहे. आणि लोणार ते परडा १२ कि.मी. 
आम्हाला साधारण १ तास पोहोचायला लागला. मंदिर थोडं गावाचा बाहेरच आहे.  दुपारी वाजता आम्ही मंदिरात पोहोचलो. 
मंदिर परिसरात  छोटे कुंड आहेत. त्यामुळे पावसात त्यातील पाण्यामुळे मंदिरात आणि मंदिर परिसरात पूर्ण पाणी भरते. ह्या वर्षी पाऊस जास्त लांबला होता म्हणुन आम्ही गेलो होतो तेव्हा पूर्ण शेवाळ झाले होते आणि काही ठिकाणी त्यावर पाणी ही होतं. त्यामुळे जपूनच पाय टाकायला लागत होता. मंदिर बंद होतं,त्यामुळे गाभाऱ्यात जाता आले नाही. बाहेरूनच बघायला लागले. पण मंदिरातील मध्य  गाभाऱ्यात ७\८ फुट लांब झोपलेली मुर्ती होती. बहुतेक शेषशाही विष्णु अथवा नुसता मुद्रा अवस्थेतील विष्णु मुर्ती होती. मुख्य गाभाऱ्यात आत शिवाची पिंड आहे. आणि दोन मुर्ती देवडी मध्ये दिसत होत्या. लांबून प्राचीन आहे की नाही कळत नव्हते.

मग आम्ही मंदिर परिसरात मंदिराच्या पाठी भिंतीला लागून ठेवलेल्या विष्णु अवताराच्या मुर्ती पाहिल्या. ह्या मुर्ती दीड फुटाचा असतील, त्यात कूर्म (कासव), मत्स्य, बलराम, बुद्ध (बहुतेक) आणि नृसिंह ह्यांच्या मूर्त्या चांगल्या अवस्थेत होत्या. त्या बाजूला अजून काही मूर्त्या भग्न झालेल्या अवस्थेत होत्या. मंदिर परिसरात भिंतीला लागून अश्या अजून काही मुर्ती दिसतात, पण ओळखता येत नाही. 
मंदिराच्या दरवाज्याच्या बाजूला नागाची हि मुर्ती आहे.
तसेच तिथे एक खांब आहे त्याच्यावर लहान शिल्प दिसतात. त्यात काम  नृत्य, ढोल वादक,  काम शिल्प आहेत,  तर खांबाचा एका बाजूला गद्देगळ सारखं ही शिल्प दिसते.

मंदिर बघून बाहेर आल्यावर मंदिरा समोर झाडा खाली एक विरघळ सारखी छोटा खांब आहे. पण त्याचा फक्त वरच्या बाजूला शिल्प आहे. मंदिर परिसराच्या बाहेर दरवाज्याच्या उजवीकडे थोडं आत एके ठिकाणी एक सात चेहरे असलेली पट्टी सारखी  दगडाची शिळा आहे. त्याचा अर्थ काय कळला नाही. त्याचा बाजूलाच एक घोडेस्वारची रंग मारलेली दगडी मुर्ती आहे. तिचा तळ बघितला असता असे वाटते बहुतेक मंदिराच्या खांबाच्या वर मुर्ती असतात तशी असावी. 
मंदिर बघून आम्ही उस्वाद गावातील मंदिर पाहण्यासाठी निघालो.

उस्वाद गावातील मंदिर 
परडा ते उस्वाद अंतर १५ कि.मी आहे. आणि लोणार ते उस्वाद  २२ कि.मी. पण इथे मंठा ते उस्वाद एस.टी बस ठराविक वेळ मध्ये आहेत. बहुतेक एक लोणार ते मंठा वाया उस्वाद पण एस.टी आहे. आमची बाइक असल्यामुळे आम्ही अर्ध्या तासात मंदिरात पोहोचलो.
मंदिर पूर्णा नदीच्या शेजारी आहे. आम्ही संध्याकाळी ५ वाजता पोहोचलो. त्यामुळे संध्याकाळी नंतर सुर्यास्त वेळी वातावरण सुंदर दिसत होते. 
मंदिर नव्याने बांधकाम केलेले आहे. पण आत मंदिरात प्राचीन आहे. आत पूर्ण दगडी खांब आहेत. आणि आत मंडपाच्या  वरती  छतावर  चार कोपर्‍यात सुंदर शिल्प कोरलेली आहेत. मध्य भागी श्रीकृष्ण. त्याचे फोटो मी शेवटी ठेवले आहेत. त्यामुळे जास्त वर्णन लिहित नाही. 

मंदिर बघून आम्ही पुन्हा लोणार साठी निघालो.
वाटेत येते वेळी उस्वादच्या आधी अंदाजे ४\५ कि.मी वर, एका टेकाडवर गडी सारखी वास्तू दिसली होती. आम्ही ती बघायला जाणार होतो पण आम्ही चुकून दुसर्‍याच गावात शिरलो. तिथे हि आम्हाला बाहेरून गडी सारखे अवशेष दिसले होते. पण ती, ती गडी नव्हती. पण त्या गावात हि कोणाच्या तुटलेल्या वाड्या सारखे अवशेष दिसत होते. त्यात संध्याकाळ झाली होती आणि काळोख पडला होता, म्हणून मग आम्ही ती गडी न शोधता, सरळ लोणारला हॉटेल वर गेलो.

दुसर्‍या दिवशी आमच्या भटकंतीचा चौथा दिवस होता. आणि आम्ही त्या दिवशी पूर्ण लोणार बघून संध्याकाळी सिंदखेडराजाला वस्तीला जाणार होतो. त्याबद्दल मी पुढील ब्लॉग/लेखात लिहलं आहे.







बालाजी मंदिर मधील श्रीविष्णूची मूर्ती





बालाजी मंदिर, मेहकर

केशवराज मूर्ती, मेहकर




केशवराज मूर्ती चे मंदिर. इथेच श्री विष्णूची मूर्ती मिळाली होती.

गरुड मूर्ती, बालाजी मंदिर, मेहकर 

शिव मंदिर, बालाजी मंदिर, मेहकर. ह्या मंदिराचे खांब प्राचीन दिसतात. 


मंदिराचा एका बाजूला बाहेरून बुरुज आहेत


मठ, मेहकर

हा दरवाजा रस्त्याला लागतो. त्याचा उजवीकडे मठ आहे.

मंदिर परिसरात असे बरेच जुने वाडे किंवा घर पहायला मिळतात. 


मंदिर परिसरात असे बरेच जुने वाडे किंवा घर पहायला मिळतात. 

नरसिंह मूर्ती, मेहकर 

गोपाळकृष्ण मूर्ती,गोपाळकृष्ण मंदिर. माळीपेठ/मळीपेठ रोड, मेहकर  

मंदिरच्या बाहेर ठेवलेल्या काही मूर्ती

गोपाळकृष्ण मंदिर, माळीपेठ/मळीपेठ, मेहकर 

पांडुरंग जावळे ह्यांचे घर, आणि घराच्या बाजूला बांधलेल्या मंदिरात प्राचीन विष्णूची मूर्ती ठेवली आहे. 



 
पांडुरंग जावळे ह्यांची विष्णूची प्राचीन मूर्ती. 


पांडुरंग जावळे ह्यांचा घरापासून, अगदी काही अंतरावर हि बारव आहे. 



नरसिंह मूर्ती भेटली ती गुहा. माळीपेठ/मळीपेठ, मेहकर.


गुहेच्या आतील फोटो. गुहेच्या आतील विडिओची लिंक खाली दिली आहे. 

माळीपेठ/मळीपेठ, मेहकर, नृसिंह मुर्ती गुहा मंदिर विडिओ लिंक 
https://youtu.be/BYLrCf6809s


कांचन महाल, मेहकर

दत्त मंदिर, मेहकर

दत्त मंदिर, मेहकर

दत्त मंदिर, मेहकर

दत्त मंदिर, मेहकर



नरसिंह मंदिर, मेहकर. 


दत्त मंदिर आतील फोटो. 

परडा येथे जाताना, वाटेत कुडपण येथे दिसलेला दरवाजा

परडा येथे जाताना, वाटेत कुडपण येथे दिसलेला दरवाजा


मल्लिकार्जुन मंदिर, परडा
मल्लिकार्जुन मंदिर, परडा







परडा येथील मल्लिकार्जुन मंदिर

परडा येथील मल्लिकार्जुन मंदिर

परडा येथील मल्लिकार्जुन मंदिर


परडा, मल्लिकार्जुन मंदिर. मंदिराचा बाहेर उजव्या बाजूला हे सात चेहऱ्यची शिळा आणि एक घोडेस्वार ची शिळा आहे. 



मल्लिकार्जुन मंदिर, परडा

उस्वाद येथील शिव मंदिर

उस्वाद येथील मंदिर

उस्वाद येथील मंदिर

माळीपेठ/मळीपेठ, मेहकर, नृसिंह मुर्ती गुहा मंदिर विडिओ लिंक 
https://youtu.be/BYLrCf6809s