प्राचीन कर्नाटक - ५
शिरालाकोप्पा, बल्लीगाविचे केदारेश्वरा,
त्रिपुरांतकेश्वरा, भेरुंडेश्वर (गंडभारुडंच) आणि इतर तीन मंदिरे
, तसेच हवेरीचे सिध्देश्वरा मंदिर
१७ फेब्रुवारीला आम्ही बल्लीगावी मधील केदारेश्वरा मंदिर, त्रिपुरांतकेश्वर मंदिर,
भेरुंडेश्वर (गंडभारुडंचे) मंदिर आणि तेथील तीन-चार मंदिरे पाहणार होतो. ते पाहून नंतर हावेरीला जाऊन सिद्धेश्वरा मंदिर पहायचे होते. हवेरी वरून दुसऱ्या दिवशी
संध्याकाळी आम्ही मुंबईला निघणार होतो.
शिरलाकोप्पा (Shiralakoppa)
प्रवास वर्णन
आम्हाला उद्या म्हणजेच १७ फेब्रुवारीला बल्लीगावीचे केदारेश्वरा आणि त्या गावातील अजून काही प्राचीन मंदिरे पाहून, दुपारी पुन्हा हवेरीला जायचे होते. त्यासाठी आम्ही शिरालाकोप्पाची बस पाहू लागलो.
सिरसीवरून शिरालाकोप्पासाठी साडेसातची बस होती आमच्या कडे अजून एक तास होता. ह्या बसने आम्हाला पुढे पोहचायला वेळ लागला असता म्हणून आम्ही सध्या कुठली दुसरी बस आहे का ते पाहू लागलो. मग सागरने सांगितल्या प्रमाणे अनावट्टी (Anavatti) ची बस लागली होती. ती पकडून, तेथून पुढे शिरालाकोप्पासाठी बस बदलून गेलो. अनावट्टी हे महामार्गावरच आहे त्यामुळे इथून बस मिळतात.
सिरसी-बनावासी-सोराबा (Sorba) ते शिरालाकोप्पा अंतर ६५ किमी आहे. पण सिरसी-बनावासी-होसूर- अनावट्टी अंतर ४८किमी आहे, बसने आमचे १२०रुपये भाडे घेतले आणि अनावट्टी ते शिरालाकोप्पा अंतर २५ किमी असून ९०रु भाडे झाले, असे एकूण ७४ किमी अंतर आहे.
आमची बस बनावासी वरून पुढे बहुतेक होसूर (Hosur) गावावरून गेली. आम्हाला ह्या प्रवासाला एक तास वीस मिनटे लागली. पाऊणे आठला आम्ही अनावट्टीला पोहचलो.
अनावट्टीवरून खाजगी बसच चालतात. बस स्थानकावर बाजूलाच खाजगी बस लागलेल्या असतात. अनावट्टी वरून अर्ध्यातासात आम्ही शिरालाकोप्पाला पोहचलो.
हॉटेलचा शोध:
शिरालाकोप्प्पाला राहण्यासाठी मोजून फक्त चार ते पाच हॉटेल आहेत आणि एकाही ऑनलाईन ऍप वरती येथील हॉटेल दिसणार नाही आणि जवळपासच्या गावात एक ही हॉटेल नाही. जेवढे होते तेवढे सगळेच हॉटेल भरलेले होते. आमचा एक तास हॉटेल शोधण्यातच गेला. एक हॉटेल होते पण एकदमच साधे आणि आत घुमटल्यासारखा होत होते म्हणून आम्ही तिथे नाही राहिलो. मग शेवटी एक हॉटेल भेटला त्यांनी ६५०रु चोवीस तासाचे घेतले. हे हॉटेल सुद्धा साधेच होते, पण त्यापेक्षा थोडा बरा वाटले. बहुतेक इथे जेवढे हॉटेल्स आहेत ते सगळे असेच आहेत.
केदारेश्वरा मंदिर:
सकाळी सात वाजता आम्ही नाश्ता करून बल्लीगावीचे केदारेश्वरा मंदिर बघण्यासाठी चालत निघालो. शिरालाकोप्पा वरून बल्लीगावी अडीच किमी आहे, पण केदारेश्वरा मंदिर गावाच्या अर्धा किमी बाहेर महामार्गावरच आहे. मंदिर शिरालाकोप्पावरून २ किमी वर असल्यामूळे आम्ही चालत निघालो. बल्लीगावातून सुद्धा बस जातात पण त्या ठराविक असाव्यात.
मंदिर वर्णन
चालत गेल्यामुळे आम्हाला मंदिराच्या थोडे जवळ महामार्गावर एक छोटी वीरगळ दिसली, ती पाहून आम्ही मंदिराजवळ पोहचलो. हे मंदिर ११ ते १२ शतकातील शिवाचे मंदिर आहे. मंदिर परिसरातच संग्रहालय केले आहे. त्यात काही मुर्त्या ठेवल्या आहेत. केदारेश्वरचे मंदिर बघून आम्ही गावातील मंदिर बघायला गेलो.
बल्लीगावी मंदिरात चार पाच प्राचीन मंदिर आहे. तसेच गावात वीरभद्रेश्वराचे सध्याच्या काळातील मंदिर आहे, पण त्यातील मुख्य मूर्ती विरभद्रेश्र्वराची आणि चार-पाच मूर्ती प्राचीन आहेत. गावात सगळ्यात मुख्य मंदिर त्रिपुराणतेकेश्वराचे आहे.
 |
| केदारेश्वरा मंदिर |
त्रिपुरांतकेश्वरा मंदिर:
गावात आम्ही पहिले तेच मंदिर बघायला गेलो. हे मंदिर १० व्या शतकातील असून चालुक्याच्या राजवटीतील आहे. ह्या मंदिराच्या बाहेरील भिंतीवर, खालच्या बाजूला आपल्याला पंचतत्त्वाच्या पुरातन गोष्टी तसेच काही काम शिल्पे, असे लहान शिल्पे आहेत. आम्ही गेलो तेव्हा मंदिर बंद होते. पण तेथे पुरातत्व विभागाचा कर्मचारी असतो, त्यांनी आम्हाला मंदिराचा गर्भगृहचा दरवाजा उघडून दिला. ह्या मंदिरात फोटो काढायला काही बंदी नाही, फक्त विडिओ काढायला देत नाही. मंदिराच्या आत मोठा नंदी आहे. तसेच आतून ही मंदिरात सुंदर नक्षी काम दिसते.
गावात आम्ही पहिले तेच मंदिर बघायला गेलो. हे मंदिर १० व्या शतकातील असून चालुक्याच्या राजवटीतील आहे. ह्या मंदिराच्या बाहेरील भिंतीवर, खालच्या बाजूला आपल्याला पंचतत्त्वाच्या पुरातन गोष्टी तसेच काही काम शिल्पे, असे लहान शिल्पे आहेत. आम्ही गेलो तेव्हा मंदिर बंद होते. पण तेथे पुरातत्व विभागाचा कर्मचारी असतो, त्यांनी आम्हाला मंदिराचा गर्भगृहचा दरवाजा उघडून दिला. ह्या मंदिरात फोटो काढायला काही बंदी नाही, फक्त विडिओ काढायला देत नाही. मंदिराच्या आत मोठा नंदी आहे. तसेच आतून ही मंदिरात सुंदर नक्षी काम दिसते.
 |
| त्रिपुरांतकेश्वरा मंदिर |
सोमेश्वरा मंदिर:
ते मंदिर बघून भेरुंडेश्वर मंदिर बघायला गेलो. वाटेतच सोमेश्वर मंदिर लागते, पहिले ते बघायला गेलो. हे मंदिर प्राचीन पण साधं आहे. शिल्पाने नटलेलं नाही आणि मंदिर बंद सुद्धा होते, त्यामुळे आम्ही पाच मिनिटात निघालो. |
| सोमेश्वर मंदिर |
वीरभद्रेश्वराचे मंदिर:
सोमेश्वर मंदिराच्या बाजूलाच काही अंतरावर मुख्य रस्त्याला वीरभद्रेश्वराचे मंदिर आहे. मंदिर सध्याच्या काळातील आहे. त्यामुळे लगेच कळत नाही. तरी पण आम्ही मंदिरात बाहेरून डोकावले असता काही प्राचीन मूर्ती दिसल्या म्हणून आम्ही बघायला गेलो. आत गेल्यावर आम्हाला कळलं मंदिरातील वीरभद्रेश्वराची मुख्य मूर्ती प्राचीन आहे. तसेच बाहेर शिवाची पंच मुखी आसनस्थ मूर्ती आहे, सप्तमातृका पट, नंदी आहे.
सोमेश्वर मंदिराच्या बाजूलाच काही अंतरावर मुख्य रस्त्याला वीरभद्रेश्वराचे मंदिर आहे. मंदिर सध्याच्या काळातील आहे. त्यामुळे लगेच कळत नाही. तरी पण आम्ही मंदिरात बाहेरून डोकावले असता काही प्राचीन मूर्ती दिसल्या म्हणून आम्ही बघायला गेलो. आत गेल्यावर आम्हाला कळलं मंदिरातील वीरभद्रेश्वराची मुख्य मूर्ती प्राचीन आहे. तसेच बाहेर शिवाची पंच मुखी आसनस्थ मूर्ती आहे, सप्तमातृका पट, नंदी आहे.
 |
| वीरभद्रेश्वर मंदिर |
भेरुंडेश्वर मंदिर:
सोमेश्वर मंदिराच्या पुढे गंडभेरूंड मूर्तीचे भेरुंडेश्वर मंदिर आहे. गंडभेरुंड म्हैसूरच्या वोडीयार राजवटीचे चिन्ह होते. गंडभेरूंडची मूर्ती हि मनुष्याच्या धडावर दोन पक्षाचे चेहरे असलेली असते, त्यांच्याबाबत एक पौराणिक गोष्ट प्रचलित आहे.
हे मंदिर म्हणजे लहानश्या देवडी सारखे आहे आणि त्याच्या वरती स्तंभ आहे, मंदिर हे १० ते १२ फूट उंचीवर आहे आणि त्याला जाळीचा लोखंडी दरवाजा असल्यामुळे मूर्तीचा नीट फोटो काढता येत नव्हता.
सोमेश्वर मंदिराच्या पुढे गंडभेरूंड मूर्तीचे भेरुंडेश्वर मंदिर आहे. गंडभेरुंड म्हैसूरच्या वोडीयार राजवटीचे चिन्ह होते. गंडभेरूंडची मूर्ती हि मनुष्याच्या धडावर दोन पक्षाचे चेहरे असलेली असते, त्यांच्याबाबत एक पौराणिक गोष्ट प्रचलित आहे.
हे मंदिर म्हणजे लहानश्या देवडी सारखे आहे आणि त्याच्या वरती स्तंभ आहे, मंदिर हे १० ते १२ फूट उंचीवर आहे आणि त्याला जाळीचा लोखंडी दरवाजा असल्यामुळे मूर्तीचा नीट फोटो काढता येत नव्हता.
 |
| भेरुंडेश्वर मंदिर |
ईश्वरा मंदिर:
भारुंडेश्वर मंदिरच्या समोर एक गल्ली जाते तिथे ईश्वरा मंदिर आहे, इथे तीन छोटी छोटी आणि साधी प्राचीन मंदिर आहेत. मंदिर बंदच होते. त्यामुळे आम्ही पाच मिनिटात तिथून निघालो.
भारुंडेश्वर मंदिरच्या समोर एक गल्ली जाते तिथे ईश्वरा मंदिर आहे, इथे तीन छोटी छोटी आणि साधी प्राचीन मंदिर आहेत. मंदिर बंदच होते. त्यामुळे आम्ही पाच मिनिटात तिथून निघालो.
गावात आपल्याला बऱ्याच ठिकाणी मंदिराचे अवशेष पडलेले दिसतात. एवढेच काय रस्त्याच्या बाजूला असलेल्या गटारावर लोकांनी त्या दगडाचा रस्त्यासाठी वापर केलेला दिसतो.
 |
| ह्या मंदिराचा बाजूला अजून एक असच लहान मंदिर आहे. ह्या दोन मंदिरा समोर गवतात एक प्राचीन उध्वस्त मंदिर आहे. त्याचे फक्त सभा मंडपाचे काही खांब आहेत. |
हवेरी साठी प्रवास:
सगळी मंदिर बघून आम्ही शिरालाकोप्पावरून अंदाजे पाऊणे बारा वाजता हवेरी साठी निघालो. बल्लीगावी वरून शिरलाकोप्पाला जाताना, आम्ही ३०रुपये देऊन रिक्षाने गेलो.
प्रवास वर्णन:
हवेरी साठी आम्हाला थेट बस भेटली नाही म्हणून मग आम्हाला चिक्केरूर वरून बस बदलून जायला लागले.
शिरालाकोप्पा ते हवेरी, चिक्केरूर मार्गे ६२.३ किमी अंतर आहे. शिरालकोप्पा ते चिक्केरूर (खाजगी बस चालतात) २३ किमी अंतर होते, त्यासाठी तिघांचे ८४ रुपये घेतले आणि चिक्केरूर ते हवेरी (इथून KSRTC Bus) अंतर अंदाजे ३७ ते ३९ किमी होते त्यासाठी बसचे ९९ रुपये झाले. शिरालाकोप्पा ते चिक्केरूरमार्गे जाताना आम्हाला एका गावात लहान होयसळा पद्धतीचे प्राचीन मंदिर दिसले. पण बस मध्ये असल्यामुळे आम्ही उतरू शकलो नाही.
चिक्केरूर पर्यंत बसने आम्हाला ३० ते ४० मिनिटे लागली. चिक्केरूरला आम्हाला अर्धा तासात बस भेटली आणि चिक्केरूर ते हवेरी सव्वा तास लागला. आम्ही दुपारी २ ते २.३० च्यादरम्यान हवेरीला पोहचलो.
हवेरी गजबजलेले शहर असल्यामुळे, आम्हाला ६०० रुपयात चांगले हॉटेल मिळाले. बस स्थानकाच्या समोरच हॉटेल मिळाल्यामुळे, आम्हाला सकाळी उठून बस पकडायला बर पडले. सामान ठेवून, जेवण वगैरे करून, साडेचारला सिद्वेश्वरा मंदिर बघायला गेलो.
सिद्वेश्वरा मंदिर:
बस स्थानकापासून मंदिर साधारण दिड किमी वर असल्यामुळे आम्ही चालतच गेलो. पाच वाजता आम्ही मंदिराजवळ पोहचलो. हे मंदिर साधारण ११ ते १२ व्या शतकातील, चालुक्य राजवटीतील शिवाचचे मंदिर आहे. मंदिराच्या बाहेरील भिंतीवर प्रदक्षिणा मारते वेळी, आपल्याला सुरसुंदरी, शिवाच्या एकदम ठराविकच शिल्पे दिसतात. मंदिराच्या आत फोटो काढायला देत नाही अगदी मोबाइलने पण नाही. मुख्य मंदिराच्या उजव्या बाजूला उग्र नरसिंहाचे मंदिर आहे. त्यात अजून २-४ मुर्त्या आहेत, त्यांचे ही फोटो काढायला देत नाही.
मंदिर परिसरात काही वीरगळी आणि शिलालेख ही ठेवलेले आहेत. सगळे बघून आम्ही मंदिर बंद करायच्या वेळी निघालो.
सगळी मंदिर बघून आम्ही शिरालाकोप्पावरून अंदाजे पाऊणे बारा वाजता हवेरी साठी निघालो. बल्लीगावी वरून शिरलाकोप्पाला जाताना, आम्ही ३०रुपये देऊन रिक्षाने गेलो.
प्रवास वर्णन:
हवेरी साठी आम्हाला थेट बस भेटली नाही म्हणून मग आम्हाला चिक्केरूर वरून बस बदलून जायला लागले.
शिरालाकोप्पा ते हवेरी, चिक्केरूर मार्गे ६२.३ किमी अंतर आहे. शिरालकोप्पा ते चिक्केरूर (खाजगी बस चालतात) २३ किमी अंतर होते, त्यासाठी तिघांचे ८४ रुपये घेतले आणि चिक्केरूर ते हवेरी (इथून KSRTC Bus) अंतर अंदाजे ३७ ते ३९ किमी होते त्यासाठी बसचे ९९ रुपये झाले. शिरालाकोप्पा ते चिक्केरूरमार्गे जाताना आम्हाला एका गावात लहान होयसळा पद्धतीचे प्राचीन मंदिर दिसले. पण बस मध्ये असल्यामुळे आम्ही उतरू शकलो नाही.
चिक्केरूर पर्यंत बसने आम्हाला ३० ते ४० मिनिटे लागली. चिक्केरूरला आम्हाला अर्धा तासात बस भेटली आणि चिक्केरूर ते हवेरी सव्वा तास लागला. आम्ही दुपारी २ ते २.३० च्यादरम्यान हवेरीला पोहचलो.
हवेरी गजबजलेले शहर असल्यामुळे, आम्हाला ६०० रुपयात चांगले हॉटेल मिळाले. बस स्थानकाच्या समोरच हॉटेल मिळाल्यामुळे, आम्हाला सकाळी उठून बस पकडायला बर पडले. सामान ठेवून, जेवण वगैरे करून, साडेचारला सिद्वेश्वरा मंदिर बघायला गेलो.
सिद्वेश्वरा मंदिर:
बस स्थानकापासून मंदिर साधारण दिड किमी वर असल्यामुळे आम्ही चालतच गेलो. पाच वाजता आम्ही मंदिराजवळ पोहचलो. हे मंदिर साधारण ११ ते १२ व्या शतकातील, चालुक्य राजवटीतील शिवाचचे मंदिर आहे. मंदिराच्या बाहेरील भिंतीवर प्रदक्षिणा मारते वेळी, आपल्याला सुरसुंदरी, शिवाच्या एकदम ठराविकच शिल्पे दिसतात. मंदिराच्या आत फोटो काढायला देत नाही अगदी मोबाइलने पण नाही. मुख्य मंदिराच्या उजव्या बाजूला उग्र नरसिंहाचे मंदिर आहे. त्यात अजून २-४ मुर्त्या आहेत, त्यांचे ही फोटो काढायला देत नाही.
मंदिर परिसरात काही वीरगळी आणि शिलालेख ही ठेवलेले आहेत. सगळे बघून आम्ही मंदिर बंद करायच्या वेळी निघालो.
 |
| सिद्धेश्वर मंदिर |
आजचा आमचा दिवस असा योजनाबद्ध झाला. दुसऱ्या दिवशी आमची मुंबईसाठी दुपारी १२.५५ची गाडी होती. पण त्या आधी आम्ही सकाळी गलागनाथ आणि त्याचा आसपासची हरलहल्लीचे सोमेश्वर मंदिर आणि चौडिय्यादिंकरचे मुक्तेश्वर मंदिर पाहणार होतो. त्याबद्दल मी ह्या च्या पुढील अंतिम भागात लिहले आहे.त्याची दुआ / साखळी मी खाली दिली आहे.
https://kunalstrek.blogspot.com/2020/08/ancient-karnatak-last-part-6-galganaths.html
खाली प्राचीन कर्नाटक भाग १ ची दुआ/साखळी दिली आहे.
No comments:
Post a Comment